Είδαμε όλη την ιστορία του Πορτρέτου της Έδεσσας, και τώρα είναι καιρός να αναρωτηθούμε πώς συνδέεται με το ύφασμα που βρίσκεται τώρα στο Τορίνο. Ας ανακεφαλαιώσουμε τα στοιχεία του παζλ μας: ένα σάβανο στην Κωνσταντινούπολη το 1203 με την «μορφή του Κυρίου μας» πάνω του· μια ασυνήθιστη περιγραφή ενός λινού πορτρέτου του Χριστού «όχι φτιαγμένο από ανθρώπινα χέρια» το οποίο έφτασε στην Έδεσσα λίγο μετά το Πάθος, για να παραμείνει κρυμμένο για εκατοντάδες χρόνια· και τέλος η απουσία σαφών αναφορών σε ένα σάβανο με μια εικόνα καθ’ όλη την μακρά περίοδο από τον ενταφιασμό του Ιησού μέχρι τουλάχιστον το τέλος της πρώτης χιλιετίας. Σε μια υπόθεση η οποία είναι ταυτοχρόνως συναρπαστική και προκλητική, ο Γουίλσον ισχυρίζεται ότι το Μανδήλιον της Έδεσσας δεν είναι άλλο από το ίδιο το Σάβανο διπλωμένο έτσι ώστε μόνον το πρόσωπο του Χριστού να είναι ορατό! Το πλήρες ύφασμα ήλθε στο φως κατά τα χρόνια που ακολούθησαν την μεταφορά του Μανδηλίου στην Κωνσταντινούπολη.
Η αναδόμηση του Γουίλσον έχει χωρίσει τους ερευνητές του Σαβάνου σε δύο στρατόπεδα. Κάποιοι βλέπουν στην θέση του μια εποικοδομητική συνεισφορά στην λύση ενός ιστορικού αινίγματος μ’ έναν ασυνήθιστο τρόπο· άλλοι θεωρούν ότι η θέση του είναι πολύ τραβηγμένη και παραπλανητική. Εξέτασα τα συν και τα πλην των επιχειρημάτων του Γουίλσον σε κάποιο βάθος. Εκτός από αρκετά αδύναμα σημεία και αμφισβητήσιμα συμπεράσματα, όχι μόνον η θέση του παραμένει μακράν η πιο εύλογη, αλλά μπορεί να στηριχθεί και με στοιχεία. Παρακάτω θα ανιχνεύσω την διαδρομή του υφάσματος από την Ιερουσαλήμ στην Κωνσταντινούπολη, με βάση όσα έχουμε περιγράψει μέχρι τώρα.
Είδαμε ήδη τα προβλήματα που θα προέκυπταν για τους μαθητές από τα υφάσματα που είχαν μείνει στον τάφο. Πρώτον υπήρχε η δυσκολία ακόμη και να τα μαζέψουν: σύμφωνα με το ιουδαϊκό έθιμο θα καθιστούσαν ακάθαρτο οποιονδήποτε τα άγγιζε. Μετά ήταν η εικόνα σ’ ένα απ’ αυτά. Σε τι σύγχυση θα βρίσκονταν οι μαθητές, διότι ανήκαν στον κόσμο του Ιουδαϊσμού, και στον Μωσαϊκό Νόμο απαγορεύεται η δημιουργία ομοιώματος του Θεού ή του ανθρώπου (Εξ. 20:4). Ακόμη και οι ευαγγελιστές αργότερα το τήρησαν αυτό, οπότε σήμερα δεν έχουμε καν μια περιγραφή του Χριστού. Παρ’ όλα αυτά κάποιοι εξ αυτών θα ξεπέρασαν τους ενδοιασμούς τους, θεωρώντας την εικόνα στο λινό ως ένα ειδικό σημάδι· ένα σημάδι του οποίου την σημασία δεν μπορούσαν μάλλον να εκτιμήσουν, αλλά που θα τους φανερωνόταν μια μέρα. Αν ο Κύριος και Δάσκαλός τους Ιησούς Χριστός είχε αφήσει την ανάμνηση του Πάθους του με αυτόν τον τρόπο, εντυπωμένη σε λευκό ύφασμα, έπρεπε να υπάρχει κάποιος καλός λόγος. Ίσως, κάποιος απ’ αυτούς θα σκέφτηκε, ότι αυτή η σφραγίδα της παρουσίας του με γήινο σώμα να αποτελέσει κάποτε το κλειδί για μια βαθύτερη κατανόηση της πραγματικής του φύσης. Πώς θα μπορούσαν να κατανοήσουν το πλήρες φάσμα της προσωπικότητας του Ιησού; Εξ άλλου βρίσκονταν μόλις έναν χρόνο στο πλευρό του και θα έπρεπε να είχαν μάθει τοσές πολλές νέες και μπερδεμένες διδασκαλίες. Ήταν γεμάτοι αβεβαιότητα. Το ύφασμα στον πέτρινο τάφο ήταν κατά κάποιο τρόπο το μόνο υλικό κληροδότημα του Ιησού· μια κληρονομιά που έπρεπε να γίνει σεβαστή, και πάνω απ’ όλα να διατηρηθεί. [...]
Επιλέχθηκε κάποιος με σταθερή πίστη, ο Θαδδαίος. Δεν θα είχε ενστάσεις να πάρει αυτό το «ακάθαρτο» ταφικό ύφασμα μαζί του. Στην αποστολή του στους παγανιστές θα το πήγαινε στην Έδεσσα και θα φρόντιζε να το προσέξουν καλά – όχι ευτελές έργο. Στην Έδεσσα ο Θαδδαίος θα σκεφτόταν πώς θα μπορούσε να εμπιστευθεί ένα σάβανο στον Τοπάρχη χωρίς να τον προσβάλει βαθιά. [...] Κρίνοντας από την φήμη του, ήταν προφανώς ένας δημιουργικός άνδρας, και σύντομα σκέφτηκε μια ιδιοφυή ιδέα για να λύσει το πρόβλημα: το Σάβανο έπρεπε να γίνει εν μέρει αγνώριστο, χωρίς να πάθει την παραμικρή ζημιά. Το δίπλωσε τρεις φορές, ώστε πρώτα η εικόνα στην μπροστινή όψη, μετά μόνον το κεφάλι και ο θώρακας, και μετά την τρίτη δίπλωση μόνον το κεφάλι φαινόταν. Μετά ξεκίνησε να φτιάξει μια θήκη άξια για το διπλωμένο λινό, ακολουθώντας την προγονική του τέχνη. [...]
Αυτή η αναδόμηση θα ήταν απλώς κάτι παραπάνω από ένα ρομαντικό τέχνασμα αν δεν ήταν το γεγονός ότι έχουμε την αποκαλυπτική αναφορά η οποία την κατέστησε δυνατή. Στο κείμενο του έκτου αιώνα ονόματι Acta Thaddei υπάρχει μια περιγραφή για το πώς πίστευαν ότι σχηματίστηκε η εικόνα στο ύφασμα. Λέει ότι ο Ιησούς, θέλοντας να πλυθεί, έλαβε μια πετσέτα· και όταν σκουπίστηκε μ’ αυτή, η μορφή του έμεινε στο ύφασμα. Η αναφορά δεν θα είχε άλλο ενδιαφέρον αν δεν ήταν το γεγονός ότι η λέξη που χρησιμοποιήθηκε για την «πετσέτα» ήταν ο ασυνήθης νεολογισμός, αρκετά άγνωστος αλλού, τετράδιπλον. Τετράδιπλον σημαίνει «τέσσερα διπλά» με την έννοια ενός διπλωμένου αντικειμένου σε τέσσερις στρώσεις· η τριπλή δίπλωση παράγει δύο στρώσεις τέσσερις φορές! Όπως επισημαίνουν οι Bulst και Pfeiffer, το ίδιο πράγμα μπορούσε να εκφραστεί απλώς με την λέξη οκταπλούν. Η περίτεχνη διατύπωση μπορεί να γίνει κατανοητή μόνον αν το «τέσσερα» και το «διπλά» σημαίνουν κάτι. Το νόημα είναι ότι το Σάβανο ήταν διπλωμένο όπως περιγράφηκε, ώστε το αποτέλεσμα ήταν τέσσερις διπλές στρώσεις. Σύγχρονες επιστημονικές τεχνικές έχουν δείξει ότι το ύφασμα του Τορίνο ήταν πράγματι διπλωμένο την πρώιμη εποχή. [...]
Η αναδόμηση του Γουίλσον έχει χωρίσει τους ερευνητές του Σαβάνου σε δύο στρατόπεδα. Κάποιοι βλέπουν στην θέση του μια εποικοδομητική συνεισφορά στην λύση ενός ιστορικού αινίγματος μ’ έναν ασυνήθιστο τρόπο· άλλοι θεωρούν ότι η θέση του είναι πολύ τραβηγμένη και παραπλανητική. Εξέτασα τα συν και τα πλην των επιχειρημάτων του Γουίλσον σε κάποιο βάθος. Εκτός από αρκετά αδύναμα σημεία και αμφισβητήσιμα συμπεράσματα, όχι μόνον η θέση του παραμένει μακράν η πιο εύλογη, αλλά μπορεί να στηριχθεί και με στοιχεία. Παρακάτω θα ανιχνεύσω την διαδρομή του υφάσματος από την Ιερουσαλήμ στην Κωνσταντινούπολη, με βάση όσα έχουμε περιγράψει μέχρι τώρα.
Είδαμε ήδη τα προβλήματα που θα προέκυπταν για τους μαθητές από τα υφάσματα που είχαν μείνει στον τάφο. Πρώτον υπήρχε η δυσκολία ακόμη και να τα μαζέψουν: σύμφωνα με το ιουδαϊκό έθιμο θα καθιστούσαν ακάθαρτο οποιονδήποτε τα άγγιζε. Μετά ήταν η εικόνα σ’ ένα απ’ αυτά. Σε τι σύγχυση θα βρίσκονταν οι μαθητές, διότι ανήκαν στον κόσμο του Ιουδαϊσμού, και στον Μωσαϊκό Νόμο απαγορεύεται η δημιουργία ομοιώματος του Θεού ή του ανθρώπου (Εξ. 20:4). Ακόμη και οι ευαγγελιστές αργότερα το τήρησαν αυτό, οπότε σήμερα δεν έχουμε καν μια περιγραφή του Χριστού. Παρ’ όλα αυτά κάποιοι εξ αυτών θα ξεπέρασαν τους ενδοιασμούς τους, θεωρώντας την εικόνα στο λινό ως ένα ειδικό σημάδι· ένα σημάδι του οποίου την σημασία δεν μπορούσαν μάλλον να εκτιμήσουν, αλλά που θα τους φανερωνόταν μια μέρα. Αν ο Κύριος και Δάσκαλός τους Ιησούς Χριστός είχε αφήσει την ανάμνηση του Πάθους του με αυτόν τον τρόπο, εντυπωμένη σε λευκό ύφασμα, έπρεπε να υπάρχει κάποιος καλός λόγος. Ίσως, κάποιος απ’ αυτούς θα σκέφτηκε, ότι αυτή η σφραγίδα της παρουσίας του με γήινο σώμα να αποτελέσει κάποτε το κλειδί για μια βαθύτερη κατανόηση της πραγματικής του φύσης. Πώς θα μπορούσαν να κατανοήσουν το πλήρες φάσμα της προσωπικότητας του Ιησού; Εξ άλλου βρίσκονταν μόλις έναν χρόνο στο πλευρό του και θα έπρεπε να είχαν μάθει τοσές πολλές νέες και μπερδεμένες διδασκαλίες. Ήταν γεμάτοι αβεβαιότητα. Το ύφασμα στον πέτρινο τάφο ήταν κατά κάποιο τρόπο το μόνο υλικό κληροδότημα του Ιησού· μια κληρονομιά που έπρεπε να γίνει σεβαστή, και πάνω απ’ όλα να διατηρηθεί. [...]
Επιλέχθηκε κάποιος με σταθερή πίστη, ο Θαδδαίος. Δεν θα είχε ενστάσεις να πάρει αυτό το «ακάθαρτο» ταφικό ύφασμα μαζί του. Στην αποστολή του στους παγανιστές θα το πήγαινε στην Έδεσσα και θα φρόντιζε να το προσέξουν καλά – όχι ευτελές έργο. Στην Έδεσσα ο Θαδδαίος θα σκεφτόταν πώς θα μπορούσε να εμπιστευθεί ένα σάβανο στον Τοπάρχη χωρίς να τον προσβάλει βαθιά. [...] Κρίνοντας από την φήμη του, ήταν προφανώς ένας δημιουργικός άνδρας, και σύντομα σκέφτηκε μια ιδιοφυή ιδέα για να λύσει το πρόβλημα: το Σάβανο έπρεπε να γίνει εν μέρει αγνώριστο, χωρίς να πάθει την παραμικρή ζημιά. Το δίπλωσε τρεις φορές, ώστε πρώτα η εικόνα στην μπροστινή όψη, μετά μόνον το κεφάλι και ο θώρακας, και μετά την τρίτη δίπλωση μόνον το κεφάλι φαινόταν. Μετά ξεκίνησε να φτιάξει μια θήκη άξια για το διπλωμένο λινό, ακολουθώντας την προγονική του τέχνη. [...]
Αυτή η αναδόμηση θα ήταν απλώς κάτι παραπάνω από ένα ρομαντικό τέχνασμα αν δεν ήταν το γεγονός ότι έχουμε την αποκαλυπτική αναφορά η οποία την κατέστησε δυνατή. Στο κείμενο του έκτου αιώνα ονόματι Acta Thaddei υπάρχει μια περιγραφή για το πώς πίστευαν ότι σχηματίστηκε η εικόνα στο ύφασμα. Λέει ότι ο Ιησούς, θέλοντας να πλυθεί, έλαβε μια πετσέτα· και όταν σκουπίστηκε μ’ αυτή, η μορφή του έμεινε στο ύφασμα. Η αναφορά δεν θα είχε άλλο ενδιαφέρον αν δεν ήταν το γεγονός ότι η λέξη που χρησιμοποιήθηκε για την «πετσέτα» ήταν ο ασυνήθης νεολογισμός, αρκετά άγνωστος αλλού, τετράδιπλον. Τετράδιπλον σημαίνει «τέσσερα διπλά» με την έννοια ενός διπλωμένου αντικειμένου σε τέσσερις στρώσεις· η τριπλή δίπλωση παράγει δύο στρώσεις τέσσερις φορές! Όπως επισημαίνουν οι Bulst και Pfeiffer, το ίδιο πράγμα μπορούσε να εκφραστεί απλώς με την λέξη οκταπλούν. Η περίτεχνη διατύπωση μπορεί να γίνει κατανοητή μόνον αν το «τέσσερα» και το «διπλά» σημαίνουν κάτι. Το νόημα είναι ότι το Σάβανο ήταν διπλωμένο όπως περιγράφηκε, ώστε το αποτέλεσμα ήταν τέσσερις διπλές στρώσεις. Σύγχρονες επιστημονικές τεχνικές έχουν δείξει ότι το ύφασμα του Τορίνο ήταν πράγματι διπλωμένο την πρώιμη εποχή. [...]
Αλλά δεν είναι μόνον αυτά. Ένα χαρακτηριστικό όλων των πρώιμων απεικονίσεων του Μανδηλίου είναι η οριζόντια, «τοπιακή» του διάταξη. Είναι ενάντια σε κάθε αισθητική ευαισθησία να ζωγραφίσεις ένα πορτρέτο με μια διάταξη που αρμόζει σε τοπίο ή ομαδική σκηνή. Οι εικόνες του Χριστού που χρησιμοποιήθηκαν στην Δύση για να ερμηνεύσουν τον θρύλο της Βερόνικα, είναι σε κατακόρυφη διάταξη «πορτρέτου». Η οριζόντια διάταξη του Μανδηλίου είναι θετικό σημάδι ότι δεν ήταν μια μικρή πετσέτα αλλά μέρος ενός πολύ μεγαλύτερου υφάσματος. Αν διπλώσει κάποιος το ύφασμα του Τορίνο με τον τρόπο που περιγράφηκε, παίρνει ένα πλάτος 110 εκ., με ύψος μόλις 54,5 εκ.· ήτοι, μια διάταξη που πλησιάζει πολύ εκείνη των γνωστών αντιγράφων του Μανδηλίου. Σήμερα μπορούμε να είμαστε ευγνώμονες στους αντιγραφείς του Μανδηλίου για την πιστότητά τους στο πρωτότυπο. Χάρη σ’ αυτό είναι δυνατόν να ταυτοποιήσουμε το Μανδήλιον που ανακαλύφθηκε στην Έδεσσα ως το ύφασμα που σήμερα είναι γνωστό ως Σινδόνη του Τορίνο.
The Jesus Conspiracy, σελ. 128-136
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σχόλια με greeklish δεν γίνονται δεκτά.