Translate

Κυριακή 20 Οκτωβρίου 2013

Η Σταύρωση του Αγίου Δυσμάς



 

Συχνά όταν κάποιος ακολουθεί μια γραμμή έρευνας σε κάποιο θέμα, συναντάει εξωτερικές πληροφορίες οι οποίες δείχνουν να σχετίζονται με την κεντρική ιδέα αλλά ίσως είναι κάπως ακανόνιστες, όπως φαίνεται σ’ αυτό το κεφάλαιο. Αυτό που παρακίνησε πρωτίστως την συγγραφή του ήταν το όνομα «Άγ. Ιούδας Δίδυμος Θωμάς», το οποίο ήταν το πλήρες όνομα του ιστορικού προσώπου γνωστού σε μας ως «Άγιος Θωμάς των Αποστόλων».

Το όνομα «Δίδυμος» μού τράβηξε αμέσως την προσοχή. Αρχικά, δεν είχα ξαναδεί αυτό το όνομα, παρά μόνον μέχρι το πρώτο στάδιο συγγραφής αυτού του βιβλίου το 1998. Η γλωσσική ακολουθία συμφώνων του, μοιάζει πολύ με το ασσυριακό όνομα «Δάμις».


Δάμις = ΔΜΣ
Δίδυμος = ΔΔΜΣ


Η μόνη διαφορά μεταξύ των δύο είναι το διπλό Δ στο όνομα Δίδυμος. «Δί(Δ)υΜος» και «ΔάΜιΣ» είναι εναλλάξιμα και ταυτόσημα. Επίσης, αν λάβουμε υπ’ όψιν το γεγονός ότι το Δ και το Τ είναι γλωσσικό ζευγάρι συμφώνων, τότε τα ονόματα «ΔάΜιΣ» και «ΘωΜάΣ» επίσης γίνονται ταυτόσημα για την συγκριτική γλωσσολογία.


Άραγε θα μπορούσε ο Δάμις, ο «Απόστολος» του Απολλωνίου, ν’ αναφέρεται στην Βίβλο ως ο Άγιος Θωμάς, ο απόστολος του Ιησού; Τι ιδιόμορφη μα συναρπαστική ιδέα! Αμέσως συμβουλεύτηκα το Λεξικό της Βίβλου του Καθηγητή Σμιθ, Τόμος ΙΙΙ, Σελίδα 1489. Παραθέτω αυτολεξεί.


ΘΩΜΑΣ. Είς εκ των Αποστόλων. Κατά τον Ευσέβιο (Eκ. Iσ. Ι. 13) το πραγματικό του όνομα ήταν Ιούδας. Αυτό μπορεί να ήταν απλή σύγχυση με τον Θαδδαίο, ο οποίος αναφέρεται στο εδάφιο. Αλλά μπορεί επίσης το Θωμάς να ήταν επώνυμο. Η [εβραϊκή] λέξη, Τομά σημαίνει «δίδυμος»· και έτσι μεταφράζεται στον Ιωάννη 11:16, 21:2, ὁ δίδυμος. {ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΗ: Στο Άσ. Ασ. 7:4, [η εβραϊκή λέξη] είναι ακριβώς σαν τον δικό μας «Τομ». Η συχνότητα του ονόματος στην Αγγλία δεν προέρχεται από τον Απόστολο, αλλά από τον Άγ. Θωμά του Καντέρμπουρι.}


Από αυτό το όνομα έχει καλλιεργηθεί η παράδοση ότι είχε μια δίδυμη αδελφή, την Λυδία (Patres Apost. σελ. 272), ή ότι ήταν δίδυμος αδελφός του Κυρίου μας (Thilo, Acta Thomae, σελ. 94)· το οποίο θα επιβεβαίωνε και πάλι την ταυτοποίησή του με τον Ιούδα (πρβλ. Ματθ. 13:55). Λέγεται ότι είχε γεννηθεί στην Αντιόχεια (Patres Apost. σελ. 272, 512).


*

Τέλος παράθεσης. «Ένας δίδυμος αδελφός του Κυρίου μας»; Αναλογιζόμενοι πόσο κοντά ήταν ο Δάμις με τον Απολλώνιο επί καθημερινής βάσεως, και σίγουρα είχαν περίπου την ίδια ηλικία, δεν θα ήταν τελείως παράλογο να υποθέσουμε ότι κάποιοι εκείνη την εποχή ίσως νόμισαν ότι είναι «δίδυμοι».

Η Αντιόχεια ήταν/είναι πιο κοντά στην Καππαδοκία απ’ ότι στην Ιουδαία και τότε βρισκόταν σ’ εκείνο το μέρος της Συρίας το οποίο στο μέλλον θα γινόταν η κατοικία της Φιλοσοφικής Αυτοκράτειρας Ιουλίας Δόμνας. Ο Φιλόστρατος μας λέει ότι η Αυτοκράτειρα έμαθε για τον Απολλώνιο από έναν συγγενή του Δάμιδος, ο οποίος ζούσε στην Νινευή, όχι πολύ μακριά από την Αντιόχεια, εκεί όπου ο Δάμις συνάντησε για πρώτη φορά τον Απολλώνιο· αλλά ο Φιλόστρατος δεν μας λέει πού ακριβώς γεννήθηκε ο Δάμις. Βλέπε Κεφάλαιο 18.

Στην Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάννικα Μικροπαιδεία (1980), τόμος ΙΧ, σελίδα 959, βρίσκουμε τις ακόλουθες πληροφορίες, τις οποίες παραθέτω αυτολεξεί.



*

Θωμάς, Άγιος (γεν. μάλλον στην Γαλιλαία – πέθ. κατά παράδοση το 53 μ.Χ. στο Μανδράς, Ινδία), ένας εκ των 12 Χριστιανών Αποστόλων. Το όνομά του στα αραμαϊκά (Τε’ομα) και στα ελληνικά (Δίδυμος) σημαίνει «δίδυμος»· Ο Ιωάννης στο 11:16 τον αναφέρει ως «Θωμάς ο λεγόμενος Δίδυμος». Αποκαλείται Ιούδας Θωμάς (δηλ. Ιούδας ο Δίδυμος) από τους Συρίους. […]

Ίσως το πιο γνωστό γεγονός της ζωής του είναι εκείνο που δημιούργησε την φράση «άπιστος Θωμάς». Στον Ιωάννη 20:19-29 δεν ήταν ανάμεσα στους μαθητές στους οποίους ο αναστηθείς Χριστός εμφανίστηκε για πρώτη φορά, και όταν το είπαν στον δύσπιστο Θωμά, ζήτησε απτές αποδείξεις για την Ανάσταση, τις οποίες έλαβε όταν ο Χριστός επανεμφανίστηκε και του είπε να αγγίξει τις πληγές του. Η ξαφνική αντίληψη της αλήθειας («ὁ Κύριός μου καὶ ὁ Θεός μου») κάνει τον Θωμά τον πρώτο που παραδέχεται ρητώς την θεϊκότητα του Χριστού.

Η μετέπειτα ιστορία του Θωμά είναι αβέβαιη. Κατά την Εκκλησιαστική Ιστορία του 4ου αιώνα του Επισκόπου Καισαρείας Ευσεβίου, εκχριστιάνισε την Πάρθια (σημερινό Χορασάν). Η χριστιανική παράδοση λέει ότι αργότερα ο Θωμάς επέκτεινε το αποστολικό του έργο στην Ινδία, όπου αναγνωρίζεται ως ο ιδρυτής της εκκλησίας των Συρίων Χριστιανών στο Μαλαμπάρ, ή Χριστιανών του Αγίου Θωμά. Στις απόκρυφες Πράξεις Θωμά, οι οποίες γράφτηκαν αρχικώς στα συριακά, μνημονεύεται το μαρτύριο του από τον βασιλιά του Μιλαπόρε στο Μανδράς, όπου βρίσκονται το όρος Άγ. Θωμάς και ο καθεδρικός Σαν Τομέ – ο παραδοσιακός τόπος ταφής του· ωστόσο, τα λείψανά του λέγεται ότι μεταφέρθηκαν στην Δύση και τελικά τοποθετήθηκαν στην Ορτόνα της Ιταλίας. Λέγεται ότι επισκέφτηκε την αυλή του Ινδοπάρθου βασιλιά Γονδοφέρνη, ο οποίος του ανέθεσε να χτίσει ένα βασιλικό παλάτι (οι Πράξεις Θωμά λένε ότι ήταν ξυλουργός)· φυλακίστηκε διότι έδωσε τα χρήματα που του εμπιστεύτηκαν σε φιλανθρωπίες. Αν και κάποιες από τις Πράξεις Θωμά είναι πιθανές, τα στοιχεία δεν είναι τελεσίδικα. Στην Συριακή Εκκλησία εορτάζεται στις 3 Ιουλίου, ενώ αλλού στις 21 Δεκεμβρίου.

Εκτός των προαναφερθέντων αποκρύφων, άλλα όμοια έργα σχετικά ή αποδιδόμενα στον Θωμά είναι το Ευαγγέλιο του Θωμά (ανάμεσα στους Κοπτικούς Γνωστικούς παπύρους που βρέθηκαν το 1945 στην Άνω Αίγυπτο), το Βιβλίο του Θωμά του Αθλητή, και το Evangelium Joannis de obitu Mariae («Το Μήνυμα του Ιωάννου σχετικώς με τον Θάνατο της Μαρίας»).

[ΣΧΟΛΙΟ: Αυτός ο Θωμάς ήταν ξυλουργός. Ο «Ιησούς Χριστός» ήταν ξυλουργός. Αυτός ο Θωμάς ήταν προφανώς και συγγραφέας, ενώ και ο Δάμις ήταν συγγραφέας. Η κύρια εορτή του είναι στις 21 Δεκεμβρίου, η οποία συνδέεται με το Ηλιοστάσιο, την Ρωμαϊκή Σατουρνάλια και την γέννηση του Μίθρα (βλέπε και Κεφάλαιο 12)· και η 3η Ιουλίου είναι η ετήσια ηλιακή ανατολή του Σειρίου/Σόθις, η οποία ήταν η αρχή του αιγυπτιακού έτους. Αυτές οι περίεργες συμπτώσεις είναι υπό έρευνα.]

Τα μόνα που ξέρουμε γι’ αυτόν είναι στο κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο· και είναι τρία χαρακτηριστικά, που όμως συμφωνούν τόσο μεταξύ τους, ώστε αν και μηδαμινά, τοποθετούν τον χαρακτήρα του ενώπιον μας με μια ακρίβεια που δεν υπάρχει για κανέναν από τους δώδεκα Αποστόλους, πλην των Πέτρου, Ιωάννη, και Ιούδα Ισκαριώτη. Αυτός ο χαρακτήρας είναι κάποιου δύσπιστου, ο οποίος καταλαβαίνει όλες τις δυσκολίες ενός ζητήματος, μελαγχολεί, βλέπει τα πράγματα από την σκοτεινή πλευρά, και όμως είναι γεμάτος διακαή αγάπη για τον Δάσκαλό του. […]

Στην Καινή Διαθήκη [μετά το επεισόδιο του «απίστου Θωμά», ΡΣ] μαθαίνουμε για τον Θωμά άλλες δύο φορές, μία στην θάλασσα της Γαλιλαίας με τους επτά μαθητές, όπου είναι δεύτερος μετά τον Πέτρο (Ιωάννης 21:2), και μετά στην σύναξη των Αποστόλων μετά την Ανάληψη (Πράξεις 1:13). Το τέλος της ζωής του είναι γεμάτο από παραδόσεις και θρύλους· οι οποίοι επειδή δεν βασίζονται στην Βίβλο, παρατίθενται εν συντομία. Οι πρώιμες παραδόσεις, όπως πιστευόταν τον 4ο αιώνα (Ευσεβ. Εκ. Ισ. Ι. 13, ΙΙΙ. 1 - Σωκρ. Εκ. Ισ. Ι. 19) τον παρουσιάζουν να κηρύττει στην Πάρθια και την Περσία, και τον τάφο του να βρίσκεται στην Έδεσσα (Σωκρ. Ε. Ι. IV. 18). Ο Χρυσόστομος αναφέρει ότι ο τάφος του στην Έδεσσα, ήταν ένας απ’ τους τέσσερις αυθεντικούς τάφους των Αποστόλων· οι άλλοι τρεις ήταν των Πέτρου, Παύλου, και Ιωάννη (Ομιλ. κατά Ιουδ. 26). Με την ταφή του στην Έδεσσα συμφωνεί η ιστορία της αποστολής του Θαδδαίου στον Άβγαρο με το γράμμα του Κυρίου μας (Ευσεβ. Εκ. Ισ. Ι. 13).

[ΣΧΟΛΙΟ: Ο Απολλώνιος αλληλογραφούσε με πολλούς. Έχουμε πολλά από τα γράμματά του σήμερα. Είναι συγκεντρωμένα στο τέλος της βιογραφίας του Φιλοστράτου στην έκδοση του Χάρβαρντ. Λαμβάνοντας τα πάντα υπ’ όψιν, αυτή η αλληλογραφία μεταξύ Βασιλέως Αβγάρου (αναφέρεται αλλού) και «Ιησού» ήταν μάλλον αλληλογραφία μεταξύ Αβγάρου και Απολλωνίου. Η Έδεσσα της Συρίας ήταν ακριβώς στα σύνορα της ανατολικής Καππαδοκίας. Και οι δύο μιλούσαν και έγραφαν αραμαϊκά.]

Οι μετέπειτα παραδόσεις τον μεταφέρουν πιο ανατολικά, και του αποδίδουν την ίδρυση της Χριστιανικής Εκκλησίας του Μαλαμπάρ, η οποία είναι γνωστή μέχρι σήμερα ως «οι Χριστιανοί του Αγίου Θωμά»· όπου και δείχνουν τον τάφο του στην συνοικία. Αυτό όμως σήμερα θεωρείται ότι πρόκειται για σύγχυση με κάποιον μεταγενέστερο Θωμά, ιεραπόστολο των Νεστοριανών. Ο μαρτυρικός του θάνατος (στην Περσία ή στην Ινδία) λέγεται ότι οφείλεται σε λόγχη· τιμάται από την Λατινική Εκκλησία στις 21 Δεκεμβρίου, από την Ελληνική στις 6 Οκτωβρίου, και απ’ τους Ινδούς την 1η Ιουλίου.


*

Είναι όντως παράξενο ότι ο Θωμάς είναι ο μόνος εκ των δώδεκα Αποστόλων ο οποίος λέγεται να επισκέφτηκε την Ινδία. Όπως είδαμε προηγουμένως, ο Δάμις συνόδευσε τον Απολλώνιο στην Ινδία. Εάν ο Θωμάς ήταν ο Δάμις, προφανώς κατείχε υψηλή θέση μεταξύ των «Αποστόλων» του Απολλωνίου. Φυσικά, θα ήταν παρών στην λεγόμενη «Ανάληψη», όταν ο Απολλώνιος πραγματοποίησε μια από τις διάσημες «εξαφανίσεις» του και διέφυγε από την Ιουδαία στην Αίγυπτο.

Πριν αποφασίσει να «φύγει αφανώς από την ζωή», ο Απολλώνιος έστειλε τον Δάμι σε μια «μυστική αποστολή» για να παραδώσει ένα εμπιστευτικό γράμμα στον φίλο του, Αυτοκράτορα Νέρβα στην Ρώμη. Ο Δάμις μάλλον δεν έμαθε για τον «θάνατο» του Απολλωνίου παρά μόνον μερικούς μήνες αργότερα όταν επέστρεψε στην Έφεσο. Όσο για το πού πέθανε ο Δάμις, ο Φιλόστρατος δεν μας λέει. Τα απομνημονεύματα του Δάμιδος υποτίθεται σταματούν εκείνη την χρονική στιγμή. Οπότε τι έκανε ο Δάμις αφού πέθανε ο Απολλώνιος;

Μάλλον γύρισε στην πατρίδα του την Ασσυρία, και συνέχισε να γράφει το Ευαγγέλιό του και άλλα βιβλία τα οποία αναφέρθηκαν προηγουμένως. Ο συνάδελφος του Καθηγητή Σμιθ λέει ότι ο Άγ. Θωμάς θάφτηκε στην Έδεσσα. Πού ήταν η Έδεσσα; Υπήρχαν δύο πόλεις μ’ αυτό το όνομα, η πρώτη βρισκόταν στην Μακεδονία και η δεύτερη στο νοτιοκεντρικό τμήμα της σημερινής νοτιοανατολικής Τουρκίας, στο Κουρδιστάν, ακριβώς πάνω από τα σημερινά σύνορα της Συρίας, μια περιοχή που στα αρχαία χρόνια ήταν εντός των συνόρων της Ασσυρίας. Επομένως, από την σημερινή Σανλιούρφα και την αρχαία Έδεσσα μέχρι την Νινευή, πατρίδα του Δάμιδος, το ταξίδι ήταν μικρό.

Σύμφωνα με το Λεξικό Ελληνικής και Ρωμαϊκής Γεωγραφίας του Καθηγητή Σμιθ, (Λονδίνο, 1878), Τόμος Ι, Σελίδες 806-807, «Η Έδεσσα φημιζόταν στα χριστιανικά χρόνια για τις σχολές θεολογίας, στις οποίες οι μαθητές έρχονταν από μεγάλες αποστάσεις. Από αυτές, η πιο σπουδαία ήταν η Περσική Σχολή. Αυτή φαίνεται να περιοριζόταν στους Χριστιανούς του περσικού έθνους. Οι καθηγητές έχουν μείνει στην ιστορία για τον ρόλο τους στην Νεστοριανή διαμάχη, υπό την καθοδήγηση του Ιωάννη, Πατριάρχη Αντιοχείας, και του Ίβα, Επισκόπου Εδέσσης την περίοδο 449-457 μ.Χ., έναντι του Αγίου Κυρίλλου. Είναι σαφές από μια επιστολή του Μπεθ Αρσαμένσις, και από το Chronicon Edessenum, ότι οι Νεστοριανές διδαχές τους ήταν η αιτία της καταστροφής της σχολής τους. Οι καθηγητές εκδιώχθηκαν από τον Μάρτυρο, Επίσκοπο Εδέσσης, και η σχολή κατεδαφίστηκε με απόφαση του Ρωμαίου αυτοκράτορα Ζήνωνος, το 489 μ.Χ., και πάνω από τα ερείπια της χτίστηκε μια εκκλησία αφιερωμένη στην Παναγία. […] Η αποβολή των καθηγητών ήταν αναμφισβήτητα μια βασική αιτία της μετέπειτα άμεσης εξάπλωσης του Νεστοριανισμού.»

Η αίρεση των Νεστοριανών, όπως και των Μανιχαίων, προέκυψε από την επιμονή τους στις ανθρώπινες ιδιότητες του Μεσσία, αρνούμενοι να δεχτούν την ίση θειότητα με τον Πατέρα. Αυτή ήταν μια αίρεση του Χριστιανισμού στην Περσία, και είναι περίεργο ότι ο «Άγ. Θωμάς» είχε σχέση με μια τέτοια αίρεση. Ωστόσο, δεν είναι καθόλου περίεργο ότι ο «Δάμις» θα διάλεγε να περάσει τα τελευταία του χρόνια στην Έδεσσα με ομοϊδεάτες πιστούς, διότι γνώριζε ότι ο Απολλώνιος ήταν μόνον «αγαθός» αλλά όχι «θεός».

Ίσως και ο Δάμις να έκανε μόνος του ένα τελευταίο ταξίδι στην Ινδία, σε πολύ προχωρημένη ηλικία. Ίσως ίδρυσε μια εκκλησία στην μνήμη του Απολλωνίου και κατόπιν, όπως ο Θωμάς, πέθανε εκεί. Κάποιος ίσως χλευάσει μ’ αυτές τις τραβηγμένες συγκρίσεις, αλλά σε μια τέτοιας φύσεως εργασία όπου κάθε συμπτωματικό γεγονός ίσως αποδειχθεί σημαντικό, αξίζει να αναφερθούν.

Αξιοσημείωτο ότι στο Λεξικό της Βίβλου του Καθηγητή Σμιθ βρίσκουμε, αυτήν την φορά αναφορικώς με τους δύο κλέφτες οι οποίοι σταυρώθηκαν δίπλα στον «Ιησού Χριστό», ότι ένας εξ αυτών ίσως λεγόταν «Δημάς» ή «Δυσμάς». Παραθέτω πάλι αυτολεξεί από το λεξικό, Τόμος ΙΙΙ, Σελίδες 1487-88.

ΟΙ ΔΥΟ ΚΛΕΦΤΕΣ. Οι άνδρες που με το όνομα αυτό εμφανίζονται στην ιστορία της σταυρώσεως ήταν λησταί αντί για κλέπται, και ανήκαν στις παράνομες σπείρες οι οποίες λυμαίνονταν τότε και αργότερα την Παλαιστίνη (Ιωσ. Αρχ. XVII. 10, §8, XX. 8, §10). Εναντίον αυτών των ληστών κάθε Ρωμαίος επίτροπος έπρεπε να διεξάγει συνεχή πόλεμο (Ιωσ. B. J. ΙΙ. 13, §2). Η παραβολή του καλού Σαμαρείτη δείχνει πόσο κοινό ήταν να επιτίθενται και να λεηλατούν τους ταξιδιώτες, ακόμη και στην λεωφόρο από την Ιερουσαλήμ για την Ιεριχώ (Λουκάς 10:30). Ήταν απαραίτητη η ένοπλη αστυνομία για να τους αντιμετωπίσουν (Λουκάς 22:52). Συνήθως, όπως στην περίπτωση του Βαραββά, η άγρια ζωή του ληστή συνδεόταν μ’ έναν φανατικό ζήλο για την ελευθερία, ο οποίος μετέτρεπε την επιδρομή σε μια λαϊκή εξέγερση (Μάρκος 15:7). Για τέτοια εγκλήματα οι Ρωμαίοι είχαν μόνον μια καταδίκη. Η ποινή ήταν άμεση σταύρωση ληστή και επαναστάτη (Ιωσ. B. J. ΙΙ. 13, §2).

[ΣΧΟΛΙΟ: Τα παραπάνω δείχνουν ξεκάθαρα τις πολιτικές απειλές αυτών των εγκληματικών πράξεων κατά την υπό εξέταση επαναστατική περίοδο. Βλέπε Κεφάλαια 12 & 13.]

Για το παρελθόν αυτών των δύο που δεινοπάθησαν στον Γολγοθά δεν γνωρίζουμε τίποτα. Είχαν δικαστεί και καταδικαστεί, και περίμεναν την εκτέλεσή τους πριν κατηγορηθεί ο Κύριός μας. Είναι αρκετά πιθανόν, όπως αναμενόταν την ίδια στιγμή ο θάνατος του Βαραββά, ότι ήταν μεταξύ των συστασιαστών οι οποίοι είχαν φυλακιστεί μαζί του, και είχαν λάβει μέρος στην εξέγερση όπου ζήλος, μίσος, πατριωτισμός, και μανία για λεηλασία εμπλέκονταν σ’ ένα άγριο ανακάτωμα.

Περίμεναν να πεθάνουν με τον Ιησού Βαραββά. Βρίσκουν τον εαυτό τους με κάποιον ο οποίος έφερε το ίδιο όνομα, αλλά περιγράφεται στην επιγραφή του σταυρού του, ως ο Ιησούς από την Ναζαρέτ. Είναι σχεδόν αδύνατον να μην είχαν ακούσει κάτι για την φήμη του ως προφήτη, ή για την θριαμβευτική είσοδό του ως βασιλιά. Τώρα τον βλέπουν να μοιράζεται την ίδια μοίρα μ’ εκείνους, καταδικασμένος με την ίδια κατά βάση κατηγορία (Λουκάς 23:5).

Και αυτοί θα μετέφεραν τους σταυρούς τους στον καθορισμένο χώρο, ενώ Εκείνος λιποθύμησε στον δρόμο. Τα ενδύματά τους θα τα μοιράζονταν οι στρατιώτες. Γι’ αυτούς επίσης, θα υπήρχε το ναρκωτικό κρασί, το οποίο Εκείνος αρνήθηκε, για να απαλύνει τους οξείς πόνους κατά τις πρώτες ώρες στον σταυρό. Πρώτα υπερισχύει το περιφρονητικό ύφος. Ένας βασιλιάς των Ιουδαίων που δεν μπορούσε ούτε τον εαυτό του να σώσει ούτε να τους βοηθήσει, του οποίου οι οπαδοί δεν είχαν καν αγωνιστεί γι’ αυτόν (Ιωάννης 18:36), ήταν παραδόξως διαφορετικός από τους πολλούς οπλαρχηγούς που μάλλον γνώριζαν να έχουν διεκδικήσει τον ίδιο τίτλο (Ιωσ. Αρχ. XVII. 10, §8), και παραδόξως διαφορετικός από τον «επίσημο δέσμιο», για τον οποίο, όπως φαίνεται, δεν είχαν διστάσει να επισύρουν τον κίνδυνο αιματοχυσίας. Αλλά σ’ έναν εξ αυτών επήλθε μια αλλαγή. Το σκοτάδι που, το μεσημέρι, είχε αρχίσει να καλύπτει τον ουρανό του προξένησε δέος, και η θεία υπομονή, η σιωπή και η πραότητα του βασανιζομένου, τον άγγιξε. Σκέφτηκε το παρελθόν του, και είδε ένα άπειρο κακό. Κύτταξε τον άνθρωπο που πέθαινε στον σταυρό δίπλα του, και είδε μια άπειρη ευσπλαχνία. Αυτός ήταν όντως διαφορετικός απ’ όλους τους άλλους «βασιλείς των Ιουδαίων» που είχε γνωρίσει. Κάποιος σαν Αυτόν πρέπει να ήταν όλα όσα είχε ισχυριστεί ότι είναι. Το να ξεχαστείς από έναν τέτοιο βασιλιά τού φαίνεται πλέον η πιο τρομερή όλων των ποινών· το να λάβει μέρος στον θρίαμβο της επιστροφής του, η πιο ευλογημένη απ’ όλες τις ελπίδες. Η ποθητή προσευχή απαντήθηκε, όχι στον νου, αλλά στο πνεύμα. Μόνον σ’ εκείνον, από όλους τους μυριάδες που Τον είχαν ακούσει, μίλησε ο Κύριος για τον Παράδεισο, ξυπνώντας μ’ αυτήν την λέξη τις σκέψεις ενός αγνότερου παρελθόντος και τις ελπίδες μιας άμεσης ανάπαυσης. Αλλά η χαρά της θα ήταν κάτι περισσότερο από ωραία άλση και ευχάριστα ποτάμια. «Μετ᾿ ἐμοῦ ἔσῃ». Πρέπει να τον θυμούνται εκεί.

[ΣΧΟΛΙΟ: Δεν είναι λογικό να υποθέσουμε ότι εάν ο Δάμις κρεμόταν στον σταυρό δίπλα στον Απολλώνιο, θα μιλούσαν; Δεν είναι λογικό να σκεφτούμε ότι ο Απολλώνιος θα προσπαθούσε να ηρεμήσει και να καθησυχάσει τους φόβους που βίωνε ο Δάμις; Συνεπώς, το ότι μόνον ένας εξ αυτών των λεγομένων «ληστών» συνομιλούσε με τον «Βασιλιά των Ιουδαίων», όπως τον αποκαλούσε ο Πιλάτος, αλλά και το ότι ήταν επίσης Εθνικός, όπως φαινόταν από το γυμνό, ακάθαρτο, ανίερο, απερίτμητο πέος του, δεν θα ήταν παράλογο· ο άλλος, ένας ξένος, ειδικά εάν ήταν περιτετμημένος, δεν θα είχε κάτι συγκεκριμένο να πει. Η όποια ερμηνεία σ’ αυτήν την ιστορία θα μπορούσε να έχει προστεθεί ως εξωραϊσμός στην μετέπειτα εκκλησιαστική ιστορία.]

Δεν μπορούμε να απορούμε που μια τέτοια θαυμάσια ιστορία είναι ανά πάσα στιγμή στο μυαλό των ανθρώπων, και τους οδηγεί να υποθέτουν και να κάνουν ερωτήσεις για τις οποίες δεν έχουμε στοιχεία να απαντήσουμε. Ο απλούστερος και πιο αληθής τρόπος θεώρησης είναι αυτών οι οποίοι, απ’ τον μεγάλο Αλεξανδρινό στοχαστή (Ωριγένης, in Rom. III) έως τον συγγραφέα του πιο δημοφιλούς ύμνου των ημερών μας, έχουν δει στον «θνήσκοντα κλέφτη» το πρώτο χαρακτηριστικό παράδειγμα της «δικαίωσης ενός ανθρώπου από την πίστη χωρίς τα έργα του νόμου». Ακόμη και εκείνοι των οποίων οι σκέψεις ήταν λιγώτερο βαθειές και ευρείες αναγνώρισαν ότι σ’ αυτήν και παρόμοιες περιπτώσεις το βάπτισμα του αίματος παρείχε την εξωτερική ένδειξη της αναγεννήσεως (Hilar. De Triniτ. C. X. - Jerome, Ep. XIII).

Οι λογικοί προβληματισμοί στην διαμάχη του Πελαγιανισμού θόλωσαν, σ’ αυτήν όπως και σε άλλες περιπτώσεις, την σαφή κρίση του Αυγουστίνου. Διατηρώντας την απόλυτη ανάγκη του βαπτίσματος για την σωτηρία, πρέπει να εξετάσει αν ο μετανοήσας κλέφτης είχε βαπτιστεί, και ταλαντεύεται, με μελαγχολικό δισταγμό, μεταξύ των δύο απαντήσεων. Κατά καιρούς είναι διακείμενος να προτιμήσει την λύση η οποία είχε ικανοποιήσει άλλους. Μετά όμως αποτολμά την εικασία ότι το νερό που ξεπήδησε από την κεντημένη πλευρά τον είχε ραντίσει, κάτι που αποτελούσε επαρκές βάπτισμα. Τελικά, υποχωρώντας στην αμείλικτη λογική μιας μυστηριακής θεωρίας, καταλήγει στην υπόθεση ότι μάλλον είχε βαφτιστεί προηγουμένως, είτε στην φυλακή είτε προτού γίνει ληστής (comp. De Anima, I. 11, III. 12 - Serm. de Temp. 130 - Retract. I. 26, III. 18, 55).

Άλλες εικασίες στρέφονται περισσότερο γύρω από τις συνθήκες της ιστορίας. Ο Μπέγκελ, συνήθως οξύς, εδώ σφάλλει στην εκτίμηση, βρίσκοντας στα λόγια του Κυρίου, που παραλείπουν κάθε αναφορά στο μεσσιανικό βασίλειο, μια ένδειξη ότι ο μετανοήσας κλέφτης ήταν Εθνικός, ο αμετανόητος Ιουδαίος, και άρα η σκηνή στον Γολγοθά ήταν χαρακτηριστική της θέσεως των δύο Εκκλησιών (Gnomon N.T. σε Λουκά 23). O Στίερ (Words of the Lord Jesus, in loc.) διαβάζει στα λόγια της επίπληξης (οὐδὲ φοβῇ σὺ τὸν Θεόν) την γλώσσα κάποιου ο οποίος καθ’ όλη την διάρκεια άκουγε με θλίψη και φρίκη τις ύβρεις του πλήθους, και την έκρηξη μιας καταπιεσμένης αγανάκτησης.

[ΣΧΟΛΙΟ: Και ο Δάμις ήταν Σύριος Εθνικός, όχι Ιουδαίος.]

Τα Απόκρυφα Ευαγγέλια, ως συνήθως, κάνουν τα πάντα για να κατεβάσουν την θεία ιστορία στο επίπεδο του θρύλου. Ακολουθούν τον μετανοημένο ληστή στον αόρατο κόσμο. Είναι ο πρώτος άνθρωπος που μπαίνει στον παράδεισο. Ο Αδάμ, ο Σεθ και οι πατριάρχες τον βρίσκουν ήδη εκεί με τον σταυρό του. Ο αρχάγγελος Μιχαήλ τον οδηγεί στην πύλη, και το φλογισμένο σπαθί παραμερίζει για να τον αφήσει να περάσει (Ευαγ. Νικοδ. 2:10). Ονόματα εδόθησαν σ’ αυτούς τους δύο ληστές. Δημάς ή Δυσμάς λεγόταν ο μετανοήσας κλέφτης, ο οποίος κρεμόταν στα δεξιά, και Γέστας ο αμετανόητος στα αριστερά (Ευαγ. Νικοδ. 1:10 - Ιστορία του Ιωσήφ C. 3). Η κραυγή της ικεσίας επεκτείνεται σε μια μεγάλη φλύαρη προσευχή (Ιστορία του Ιωσήφ. 1. C), το ίδιο και η υπόσχεση. Η ιστορία της Νηπιακής ηλικίας γίνεται η προφητεία της Σταύρωσης. Η αγία οικογένεια, κατά την φυγή στην Αίγυπτο, συναντάει μια σπείρα ληστών. Ένας εξ αυτών, ο Τίτος (τα ονόματα είναι διαφορετικά εδώ), έχει συμπόνια, αγοράζει την σιωπή του συντρόφου του, Δουμάχου, και το βρέφος Χριστός προφητεύει ότι μετά από τριάντα χρόνια ο Τίτος θα σταυρωθεί μαζί του, και θα πάει πριν απ’ αυτόν στον Παράδεισο (Ευαγ. Νηπ. C. 23). Όπως και σε άλλες περιπτώσεις, έτσι και εδώ, η φαντασία των συγγραφέων φαίνεται να ήταν γόνιμη με τα ονόματα. O Μπέντε (Collectan.) αναφέρει τα Μαθά και Τζοκά ως τα επικρατέστερα στην εποχή του. Ωστόσο, το όνομα που δίνει το Ευαγγέλιο του Νικοδήμου επικράτησε, και ο Άγ. Δυσμάς έχει την θέση του στο αγιολόγιο της Συριακής, Ελληνικής και Λατινικής Εκκλησίας.

[ΣΧΟΛΙΟ: Σ’ αυτήν την δεύτερη παράδοση ο ένας εκ των δύο κλεφτών λέγεται «Δουμάχος», το οποίο επίσης περιλαμβάνει την ακολουθία συμφώνων ΔΜ(Χ)Σ· αλλά δεν υπάρχει γλωσσολογική σχέση μεταξύ των «Γέστας» και «Τίτος».]

Όλα αυτά είναι βεβαίως, αρκετά παιδαριώδη. Οι φιλόψογες αντιρρήσεις για την αφήγηση του Λουκά ως ασυμβίβαστη μ’ αυτήν του Ματθαίου και του Μάρκου, και το συμπέρασμα ότι και οι δύο είναι λίγο-πολύ θρύλοι, είναι ελάχιστα λιγώτερο παιδαριώδεις (Strauss, Leben Jesu, ΙΙ. 519 - Ewald, Christus, Gesch V. 438). Η προφανής απάντηση είναι αυτή που έδωσε ο Ωριγένης (Ομιλ. 35 περί Ματθ.), ο Χρυσόστομος (Ομιλ. 88 περί Ματθ.) και άλλοι (comp. Suicer, λ. ληστές). Και οι δύο ξεκίνησαν υβρίζοντας. Κατόπιν ο ένας ένοιωσε συμπάθεια και δέος. Η άλλη εξήγηση, που δίνει ο Κυπριανός (De Passione Domini), ο Αυγουστίνος (De Cons. Evang. III. 16) και άλλοι, η οποία εξαναγκάζει σε συμφωνία τον Ματθαίο και τον Μάρκο με τον Λουκά, υποθέτοντας μια συνεκδοχή, ή σύλληψη, ή εναλλαγή, είναι όπως πιστεύεται, πολύ λιγώτερο ικανοποιητική. Η εξειδικευμένη λέξη, καλύπτει ελαφρώς την αντίφαση που η υπόθεση αυτή παραδέχεται αλλά δεν εξηγεί.


*

Αντίφαση όντως!

Και τι είδους σενάριο θα έπρεπε να φτιάξουμε για να εξηγήσουμε αυτήν την ριζοσπαστική «υπόθεση»; Ο Απολλώνιος, ως «Ιησούς Χριστός», συνελήφθη την νύχτα στον Κήπο της Γεσθημανής. Αυτή η «προδοσία» στους Ρωμαίους από τον Ιούδα Ισκαριώτη είχε σχεδιαστεί εκ των προτέρων. Ήθελαν να γίνει η σταύρωση την Παρασκευή, αν έπρεπε να γίνει, διότι επειδή κατέβαζαν τα σώματα απ’ τους σταυρούς το ηλιοβασίλεμα για την τήρηση του ιουδαϊκού Σαββάτου, η επιβίωση από την σταύρωση ήταν πολύ πιο εφικτή την Παρασκευή από οποιαδήποτε άλλη μέρα της εβδομάδας. Περισσότερα γι’ αυτό το «σχέδιο», στα μαγευτικά βιβλία The Jesus Scroll του Ντόνοβαν Τζόυς (Νέα Υόρκη, 1972) και The Jesus Conspiracy: The Turin Shroud and the Truth About the Resurrection των Χόλγκερ Κέρστεν και Έλμαρ Ρ. Γκρούμπερ, ειδικά στο Τρίτο Μέρος, «Τα Κρυμμένα Μυστικά του Γολγοθά», το οποίο προανέφερα.

Οι δύο κλέφτες βρίσκονταν ήδη στην φυλακή, περιμένοντας την εκτέλεσή τους μαζί με τον Ιησού Βαραββά. Αν ένας εξ αυτών ήταν ο Δάμις, τότε προφανώς είχε συλληφθεί πριν το βράδυ της Πέμπτης. Ο Απολλώνιος θα το ήξερε και θα είχε στενοχωρηθεί πολύ. Μάλλον μέχρι τότε, ο Απολλώνιος θα είχε αποφασίσει να πεθάνει μαζί με τον Δάμι, προτιμώντας τον θάνατο απ’ την μοναξιά που θα έφερνε η απουσία του Δάμιδος στο υπόλοιπο της ζωής του.

Πότε συνελήφθη ο Δάμις; Μάλλον την προηγουμένη Κυριακή, γνωστή σήμερα ως «Κυριακή των Βαΐων», κατά την «επαναστατική ταραχή» στον Ιουδαϊκό Ναό της Ιερουσαλήμ. Και από την ιστορία, προκύπτει αυτομάτως ότι ούτε ο Δάμις πέθανε στον σταυρό. Με κάποιο τρόπο επέζησε μαζί με τον Απολλώνιο, χωρίς να τους σπάσουν τα πόδια. Αμφότεροι θα ήταν σίγουρα αναίσθητοι όταν τους κατέβασαν από τους σταυρούς. Επομένως, δεν είναι παράξενο ότι ο Δάμις, ο «άπιστος Θωμάς», θα κατενθουσιαζόταν μαθαίνοντας μερικές ημέρες αργότερα, ότι όχι μόνον εκείνος επέζησε αλλά και ο Απολλώνιος επίσης! Μ’ αυτήν την τραγωδία στις ζωές τους, είναι αρκετά κατανοητό το ότι δεν επέστρεψαν ποτέ στην Παλαιστίνη, «μια χώρα που οι κάτοικοί της μόλυναν και με αυτά που έκαναν και με αυτά που έπαθαν».
 
Apollonius of Tyana & The Shroud of Turin, Κεφάλαιο 14

2 σχόλια:

Σχόλια με greeklish δεν γίνονται δεκτά.