Ταξίδια μ’ έναν Απόστολο

 

Ο Σαύλος της Ταρσού - ένας αυτόπτης του Ιησού;

 

Πληροφορούμαστε από τις Πράξεις ότι η αρχική ιδιότητα του Αγίου Παύλου ήταν αυτή του «Σαύλου, του διώκτη των Χριστιανών». Ακόμη κι αν ο Σαύλος ήταν πράγματι ζηλωτής του Ορθόδοξου Ιουδαϊσμού την περίοδο του λιθοβολισμού του Στεφάνου, (Πράξεις 7.58-8.3), και αναδείχθηκε ως ο αρχιδιώκτης των Χριστιανών, δεν μπορούμε να μην αναρωτηθούμε που ήταν ο Σαύλος, λίγο νωρίτερα, όταν ο φερόμενος ριζοσπάστης ραβίνος ονόματι Ιησούς ξεσήκωνε πόλεις και χωριά;  

 

Ο ρόλος του θρησκευτικού αστυνόμου στον Παύλο δεν φαίνεται να αφυπνίσθηκε μέχρι τις παραμονές του θανάτου του θεανθρώπου. Αυτή καθ’ εαυτή η διαπίστωση οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η εμφάνιση του Ιησού από την Ναζαρέτ δεν ήταν κάτι ιδιαίτερα εντυπωσιακό. Εν πάση περιπτώσει, ο Σαύλος ήταν σύγχρονος και συντοπίτης του Ιησού, μεγάλωσε στα Ιεροσόλυμα (στα πόδια του Γαμαλιήλ - Πράξεις 22.3) την ίδια ακριβώς περίοδο που ο θεάνθρωπος ανέτρεπε τους πάγκους των εμπόρων στον περίβολο του ναού και γενικά προκαλούσε Φαρισαίους και Σαδδουκαίους.

 

Κι αν τα πράγματα ήταν έτσι δεν θα διέσχιζε ο Σαύλος, αυτός ο νεαρός θερμοκέφαλος θρήσκος, τα πλήθη για να στριμώξει με ερωτήσεις, να αποδοκιμάσει και να επιτεθεί στον ίδιο τον Ναζωραίο; Δεν θα ήταν ένας ενθουσιώδης μάρτυς κατηγορίας για βλασφημία του Ιησού ενώπιον του Συνεδρίου; Και επί τέλους πού ήταν κατά την «εβδομάδα των παθών»; Σίγουρα στα Ιεροσόλυμα μαζί με άλλους ζηλωτές γιορτάζοντας την ιερότερη των εορτών. Και παρόλα αυτά στα γραπτά του δεν αναφέρει λέξη για την σταύρωση…

 

Ο Παύλος, ένας ακόμη «αυτόπτης Μάρτυρας του Ιησού», που δεν είδε ούτε άκουσε τίποτε! 

 

Δύο Παύλοι - Μια ψευδαίσθηση 

 

Ο πρωτοπόρος Χριστιανός ιεραπόστολος, ο Άγιος Παύλος, δεν εμφανίζεται σε καμιά μη θρησκευτική ιστοριογραφία του αιώνα του (ούτε στον Τάκιτο, ούτε στον Πλίνιο, ούτε στον Ιώσηπο, κλπ). Παρότι, όπως τουλάχιστον διηγούνται, συμμετείχε σε συνοδείες επαρχιακών κυβερνητών και είχε ακροάσεις μπροστά σε βασιλιάδες και αυτοκράτορες, γεγονότα που δεν θεωρήθηκαν άξια να καταγραφούν σε κανένα κείμενο. Η δημοφιλής εικόνα του αγίου διαμορφώνεται ξεχωριστά από δύο πηγές: το Βιβλίο των Πράξεων και τις Επιστολές που φέρουν το όνομά του. Κατά περίεργο τρόπο οι δύο πήγες περιγράφουν δύο ριζικά αντίθετα άτομα και παρέχουν δύο ευρύτατα αποκλίνοντα ιστορικά. Οι μελετητές της Βίβλου αν και υπερβολικά οικείοι με τον γρίφο αυτών των δύο ασύμβατων αφηγήσεων, μιας σταχυολογημένης από τις επιστολές και μίας καταγεγραμμένης στις Πράξεις, αρκούνται απλώς στο να αποδεχθούν ένα «ιερό μυστήριο». Μακριά απ’ αυτούς το ενδεχόμενο ο όλος μύθος να είναι ένα έργο ευσεβούς λογοτεχνίας.

 

Οι πράξεις

 

Ο Παύλος των Πράξεων είναι ένας ομαδικός παίκτης. Ο προσηλυτισμός του στον δρόμο για την Δαμασκό είναι τόσο σημαντικός που επαναλαμβάνεται τρεις φορές. Από το προηγούμενο καθεστώς πλάνης (ως «Σαύλος», ο διώκτης Εβραίος Ζηλωτής) μεταφέρθηκε στην στοργική αγκαλιά της νεογέννητης τότε εκκλησίας.

 

Τώρα ως μέλος των Αδελφών («με τους ερχόμενους και αποχωρούντες από τα Ιεροσόλυμα» – 9.28), αυτός «διοικείται» από τους πρεσβύτερους. Μαθητές «τον παίρνουν» από την Δαμασκό (9.25) και ο Βαρνάβας τον «μεταφέρει» στους αποστόλους (9.27). Αυτοί τον «μετέφεραν» στην Καισάρεια και μετά «τον έστειλαν» στην Ταρσό. Ο Βαρνάβας «έφερε» τον Παύλο στην Αντιόχεια (11.30) και μετά «εστάλη» μαζί του στα Ιεροσόλυμα προς ανακούφιση του λιμού – (όπως φαίνεται, μια επίσκεψη στα Ιεροσόλυμα εντελώς άγνωστη στον ίδιο τον Παύλο).

 

Τελικά οι Αδελφοί «στέλνουν» τον Παύλο στο πρώτο ιεραποστολικό του ταξίδι (13.4). Ως ιεραπόστολος, ο Παύλος είναι ως επί το πλείστον στην συλλογική γραμμή: 

 

«Και καθώς διέσχιζαν τις πόλεις παρέδιδαν τις αποφάσεις που έπρεπε να τηρούν όπως θεσπίστηκαν από τους αποστόλους και τους πρεσβύτερους που ήσαν στα Ιεροσόλυμα. Και έτσι ιδρύθηκαν οι εκκλησίες.» – Πράξεις, 16.4, 5.

 

Από την Θεσσαλονίκη, ο Παύλος «φυγαδεύτηκε» από τους αδελφούς στην Βέροια (17.10). Επίσης «φυγαδεύτηκε» μέσω θαλάσσης και «μεταφέρθηκε» στην Αθήνα (17.14, 15). Στις Κεχριές, ο Παύλος παίρνει ακόμα και ιουδαϊκό όρκο και ξυρίζει το κεφάλι του! (18.18). 

 

Παρότι το όνομά του αναφέρεται στις πράξεις 177 φορές, το «Παύλος» δεν συνταιριάζεται ποτέ με το τιμητικό «Απόστολος». Το πλησιέστερο που φτάνουν οι Πράξεις στο να του απονείμουν τον τίτλο είναι στο 14.4 όπου το όνομά του ακολουθεί μετά τον Βαρνάβα και χρησιμοποιείται πληθυντικός. Σε κάθε άλλη περίπτωση, ο Παύλος είναι μια οντότητα αρκετά ξεχωριστή, και υπαινικτικά υποδεέστερη από τους αποστόλους. Η παράβλεψη είναι αξιοπρόσεκτη, δεδομένου ότι οι Πράξεις υποτίθεται ότι γράφτηκαν από τον Λουκά, σύντροφο και θαυμαστή του Παύλου. 

 

Επιστολές 

 

Σε πλήρη αντίθεση, ο Παύλος των επιστολών είναι πομπωδώς αυτόνομος, δεν εκπροσωπεί κανέναν πλην του εαυτού του και δεν βρίσκεται κάτω από οποιαδήποτε καθοδήγηση. Είναι ο Παύλος που καθοδηγεί. Σίγουρος για την αξία του ο Παύλος, σ’ όλες τις επιστολές του επικεντρώνεται στο ότι αυτός είναι απόστολος και ότι η ανακήρυξή του εκπορεύεται ευθέως από το θείο. Η «απόδειξη» περί αυτού είναι η δική του ιεραποστολική επιτυχία (βλ. προς Κορινθίους Β΄ 2, 3) – ένα επιχείρημα αμφίβολης αξίας χρησιμοποιούμενο μέχρι σήμερα από την εκκλησία. Κοίτα την επιτυχία μας. Δεν μπορεί παρά να έχουμε δίκιο!

 

Ο Παύλος ποτέ δεν αναφέρεται στην μεταστροφή του στον «Δρόμο προς την Δαμασκό» ούτε και σε καταγωγή του από την Ταρσό (ο Ιερώνυμος γράφει ότι ο Παύλος ήταν από την Γαλιλαία!). Δεν αναφέρεται στην Κύπρο και την μάχη με κάποιον αντίπαλο μάγο, ούτε κάνει καμιά αναφορά στο έδικτο του Ιακώβου για τις διατροφικές απαγορεύσεις και την πορνεία. Ο Παύλος παρουσιάζεται σαν να μη χρωστά τίποτα σε κανέναν. Σαν ένας δύστροπος νταής, δεν συγχωρεί όποιον δεν ασπάζεται την άποψή του. Έτσι μόλις χάνει την υποστήριξη του Πέτρου και του Βαρνάβα στο θέμα της κοινής εστίασης με Εθνικούς, ο Παύλος επιπλήττει δημοσίως τον Πέτρο και γράφει ότι υποχώρησε από φόβο και ότι και ο Βαρνάβας αφελώς «παρασύρθηκε» (Προς Γαλάτας, 2.12, 13). 

 

Ο αβάσιμος Παύλος 

 

Είναι περίεργο ότι κανένα ραβινικό γραπτό του 1ου ή ακόμα περισσότερο του 2ου αιώνα δεν αναφέρεται σε κάποιον αποστάτη μαθητή του Γαμαλιήλ ο οποίος, έχοντας σπουδάσει δίπλα στον δάσκαλο και επιβάλει με σφοδρότητα την ορθοδοξία για λογαριασμό του ανωτέρου κλήρου, βίωσε ένα καθοριστικό όραμα σε μια αποστολή. Ούτε λέξη από τους ραβίνους για τον χαρισματικό μαθητή που «πήρε τον κακό δρόμο», τον αιρετικό που απέρριψε τις απαγορεύσεις του Σαββάτου, παρότρυνε τους οπαδούς του να παραβλέψουν τους ενοχλητικούς διαιτητικούς κανόνες και αποφάνθηκε ότι ο Νόμος και η περιτομή είναι ξεπερασμένα. Σίγουρα ένας τέτοιος αποστάτης δεν θα μπορούσε να διαφύγει τελείως της προσοχής των γραφών; 

 

Πόσο πιθανό είναι να έχει πράγματι μαθητεύσει ο Παύλος δίπλα στον Φαρισαίο ευγενή (Πράξεις 22.3); Ο Παύλος είχε σαφώς δυσκολία με την εβραϊκή γλώσσα: όλες οι αναφορές του στις γραφές είναι από την ελληνική μετάφραση των ιουδαϊκών γραφών, την μετάφραση των Εβδομήκοντα.

 

Πόσο πιθανό είναι, ένας νεαρός άνδρας σαν τον υποτιθέμενο Ρωμαίο πολίτη Παύλο προερχόμενο μάλιστα από την ελληνιστική διασπορά, να ανέλαβε υπηρεσία αρχιαστυνόμου των υπερορθοδόξων της Ιερουσαλήμ; Και αν πράγματι ο Παύλος είχε διασφαλίσει τέτοια θέση, θα είχε πολύ σπουδαιότερα πράγματα να κάνει από το να ασχολείται με μια μικροσκοπική «ομάδα του Ιησού» στην Δαμασκό. Μαθαίνουμε στις Πράξεις ότι οι απόστολοι συνέχισαν να κηρύσσουν στα Ιεροσόλυμα ακόμη και μετά το θάνατο του Στεφάνου. («σκορπίσθηκαν όλοι στο εξωτερικό… πλην των αποστόλων.» – Πράξεις 8.1, 2). Γιατί λοιπόν να μην κυνηγήσει ο Παύλος τους αρχηγούς, που ήταν πιο κοντά;

 

«Τίποτε στις επιστολές του δεν υπονοεί ότι ο Παύλος είχε οποιαδήποτε επίσημη εντολή για την συμπεριφορά του προς τους Χριστιανούς… έτσι σ’ αντίθεση μ’ αυτά που λέει ο Λουκάς, δεν θα μπορούσε να είχε χρησιμοποιήσει συλλήψεις, βασανιστήρια ή φυλακίσεις ως μέσα εξαναγκασμού των Χριστιανών ώστε να αναγνωρίσουν ότι είχαν παραπλανηθεί.» – Murphy O’ Connor, Paul, His History, σ. 19 

 

Δεδομένου δε ότι και το Ανώτατο Ιουδαϊκό Συμβούλιο (το Σανχεντρίν) δεν είχε δικαίωμα να εξουσιοδοτήσει έναν κυνηγό αιρέσεων να επιχειρήσει στην ανεξάρτητη πόλη της Δαμασκού, το ταξίδι του Παύλου γίνεται όλο και πιο απίθανο.

 

Προσήλυτος;

 

Πόσο πιθανό είναι ο Σαύλος/Παύλος να προσηλυτίστηκε ένα ή δύο χρόνια μετά την σταύρωση (ο Ειρηναίος λέει δεκαοκτώ μήνες); Εάν ήταν όντως ένας πρόωρος ζηλωτής του Ιουδαϊσμού που παρέμενε ανεπηρέαστος από τις περιοδείες και τις θαυματουργές πράξεις του ίδιου του Θεανθρώπου (λίγο πριν από το υποτιθέμενο «θαύμα» της τύφλωσης) πώς συνέβη, αυτός ειδικά, να είναι τόσο έτοιμος να ασπασθεί την αίρεση; Τα τέσσερα ευαγγέλια ούτε αναφέρουν ούτε καν κάνουν κάποια νύξη για κάποιον πρωτοστάτη απόστολο ονόματι Παύλο. 

 

Υπάρχει ακόμη κι εκείνη η περίεργη παραλληλία μεταξύ του φερομένου «διωκτικού» λόγου ειπωμένου από τον ουράνιο Χριστό  προς τον τυφλωμένο Παύλο (Σαούλ, Σαούλ…) και του διωγμού του Διονύσου που βρίσκουμε στο έργο του Ευριπίδη «Βάκχες» – και στις δύο περιπτώσεις χρησιμοποιείται η λέξη «κέντρα». 

 

Εάν ο Παύλος (Σαύλος) πράγματι είχε αποστατήσει στο σημείο να ασπαστεί (ή και να εγκαθιδρύσει) μια ριζικά νέα σέκτα, πώς γίνεται οι ραβίνοι να μην είχαν αναθεματίσει το όνομά του; Αναμφίβολα, οι Ιουδαίοι Χριστιανοί (Εβιονίτες) καταδίκασαν τον Παύλο, και το έκαναν μάλιστα με τους σκληρότερους όρους – φθάνοντας να ισχυρισθούν ότι στην πραγματικότητα δεν ήταν παρά ένας δυσαρεστημένος Έλληνας προσήλυτος, του οποίου το πάθος απορρίφτηκε από την κόρη του Αρχιερέα (Επιφάνιος, Πανάριον, 16). Ο ισχυρισμός όμως αυτός διατυπώθηκε τον 2ο αιώνα, πολύ αργότερα από την όποια ζωή ή τον θάνατο του αποστόλου.

 

Ο «διωγμός» της πρώτης εκκλησίας φαντάζει ένα όλως διόλου απίθανο κατασκεύασμα διότι μόλις ο Σαούλ, ο «καταστροφέας των αγίων», μεταμορφώνεται σε απόστολο Παύλο, και φυγαδεύεται από τους αδελφούς για ασφάλεια στην Καισαρεία και στο σπίτι του στην Ταρσό, ο διωγμός σταματά απότομα. Οι «διωγμός» είναι εξ ολοκλήρου παράσταση ενός ανδρός. 

 

«Αἱ μὲν οὖν ἐκκλησίαι καθ᾿ ὅλης τῆς Ἰουδαίας καὶ Γαλιλαίας καὶ Σαμαρείας εἶχον εἰρήνην οἰκοδομούμεναι καὶ πορευόμεναι τῷ φόβῳ τοῦ Κυρίου, καὶ τῇ παρακλήσει τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐπληθύνοντο.» – 9.31

 

Όλος ο προχριστιανικός «Σαύλος, η μάστιγα της Εκκλησίας» δεν βγάζει κανένα νόημα ως ιστορία – βγάζει όμως τεράστιο νόημα ως θεολογία. «Ζηλωτής Ιουδαίος που βλέπει το φως του Ιησού, γίνεται Χριστιανός.» Η θεολογική σκοπιμότητα είναι τόσο προφανής όσο ότι η ιστορική βινιέτα είναι κατασκευασμένη.

 

Οι «δολοφονικοί Ιουδαίοι» της Δαμασκού 

 

Πόσο πιθανή είναι «η απόδραση με καλάθι» από την Δαμασκό (Πράξεις 9:25); Συνήθως, τα καλάθια που κατεβάζονταν με σχοινιά χρησιμοποιούνταν από κατοίκους διαμερισμάτων για να αγοράσουν ψωμί από πλανόδιους πωλητές, κατεβάζοντάς τα πρώτα με την πληρωμή και κατόπιν ανεβάζοντας τα με το καρβέλι τους. Αλλά καλάθι ανθρώπινων διαστάσεων; Και γιατί δεν μπορούσε ο Παύλος απλά να κατεβεί με το σχοινί όπως ένας κανονικός άνθρωπος;

 

Και από ποιους δραπέτευε ο Παύλος; Σύμφωνα με την «δική» του μαρτυρία (Κορινθίους Β΄ 11.32, 33) από τον «κυβερνήτη υπό τον βασιλιά Αρέτα». Ο Αρέτας ο ΙV ήταν ο Ναβαταίος μονάρχης που κυβέρνησε μια αχανή περιοχή από την πρωτεύουσά του την Πέτρα, αν και ο Παύλος δεν εξηγεί γιατί ο Αρέτας βάλθηκε να τον πιάσει.

 

Αντίθετα οι Πράξεις, συμβατές με την έχθρα τους προς τους «Ιουδαίους», μας λένε ότι ήταν Ιουδαίοι με δολοφονικές προθέσεις (Πράξεις 9.23, 24). Γιατί ήταν οι Ιουδαίου τόσο δολοφονικοί; Η όποια φήμη είχε ο Παύλος μεταξύ των Ιουδαίων θα έπρεπε να ήταν αυτή του επιβολέα του Ιουδαϊσμού, όχι του Χριστιανού αιρετικού. Η ισχνή εξήγηση που δίνουν οι Πράξεις είναι ότι ο προσήλυτος Σαύλος είχε «αναστατώσει» με τον Χριστό του τους Ιουδαίους στην συναγωγή. Προφανώς, αυτό απετέλεσε γι’ αυτούς ένα επαρκές αίτιο προκειμένου να οργανώσουν δολοφονία και να προσέχουν τις πύλες της πόλεως (και υπήρχαν τουλάχιστον επτά) «μέρα και νύχτα» - μια υπολογίσιμη επένδυση σε ανθρώπινο δυναμικό. Ο Ο’ Connor θέτει ένα λογικό ερώτημα:

 

«Γιατί θα έπρεπε οι Ιουδαίοι να προσέχουν τις πύλες όταν θα τους ήταν πανεύκολο να βρουν πού ζούσε ο Παύλος και να κανονίσουν ένα 'ατύχημα' εκεί;» – O’ Connor, A Critical Life, σ. 6

 

Αντιμέτωπος με τέτοια εχθρότητα από τους λίγο πριν ομοθρήσκους του, πόσο εύλογο φαίνεται ο νεοφώτιστος Παύλος, προσηλυτισμένος μάλιστα μέσα από μια συγκλονιστική εμπειρία που του άλλαξε την ζωή, αντί να πάει να συναντήσει τους επίγειους συντρόφους του νεοαποκτηθέντα Κυρίου του να σηκωθεί και να φύγει για την «Αραβία» για τρία χρόνια – μια «Αραβία» η οποία μόλις τον είχε διώξει από την Δαμασκό; 

 

Δεν θα ζητούσε ασφάλεια δίπλα στους αδελφούς Χριστιανούς; Δεν θα λαχταρούσε να μιλήσει με την εν ζωή μητέρα του Σωτήρα, να επισκεφθεί τα μέρη όπου ο Ιησούς έκανε τα θαύματά του, να ακολουθήσει το μονοπάτι του Γολγοθά και να συλλογιστεί στο σημείο όπου ο Κύριός του υπέφερε τα πάθη του; (Θα μπορούσε ο Παύλος να μην κάνει τίποτε απ’ όλα αυτά επειδή η παρθενογένεση, οι θαυματουργές πράξεις και η γήινη σταύρωση δεν είχαν ακόμη προστεθεί στην ιστορία;;!!) 

 

Το Συνέδριο των Ιεροσολύμων; 

 

Στο κεφάλαιο 15 των Πράξεων αναφέρεται ότι η «μακρά παραμονή» του Παύλου στην Αντιόχεια η οποία ακολούθησε το πρώτο του ιεραποστολικό ταξίδι διακόπτεται από τους «νομιμόφρονες» από την Ιουδαία που επιμένουν ότι η σωτηρία απαιτεί περιτομή. Οι αδελφοί θορυβούνται και ο Παύλος μαζί με τον Βαρνάβα επιλέγονται να ηγηθούν αντιπροσωπείας προς τα Ιεροσόλυμα για να συναντήσουν τους αποστόλους και τους πρεσβύτερους. Η συνάντηση είναι το φημισμένο «Συμβούλιο των Ιεροσολύμων». Χρονολογούμενο κατά σύμβαση κάπου μεταξύ των ετών 48 και 52, οι Πράξεις αναφέρουν μια αρκετά αρμονική σύναξη, με το κύριο θέμα να λύνεται πρόθυμα. Ο Παύλος διασκέδασε τους αδελφούς με ιστορίες «για σημεία και τέρατα» μεταξύ των εθνικών (15.12) και ο Ιάκωβος έκρινε πως σε ό, τι αφορά την περιτομή «δεν τους παρενοχλούμε» (15.19). Πίσω στην Αντιόχεια οι αδελφοί «τα ξαναβρήκαν» (15.32).

 

Παρ’ όλα αυτά η αναφορά του Παύλου στην συνάντηση με «εκείνους που θεωρούνται στύλοι», είναι πολύ διαφορετική. Πηγαίνει στα Ιεροσόλυμα λόγω της «αποκαλύψεώς» του (Προς Γαλάτας 2.2) και καταγράφει κάτι που ουσιαστικά είναι μια αντιπαράθεση.

 

Εάν πραγματικά υπήρξε ένα «Συμβούλιο των Ιεροσολύμων» στο οποίο ο Παύλος κέρδισε το επιχείρημα ότι οι Εθνικοί δεν χρειάζεται να είναι περιτετμημένοι γιατί αμέσως μετά προσωπικά περιτέμνει τον Τιμόθεο, έναν μαθητή που βρήκε στα Λύστρα; (16.3) Φυσικά, μας λένε ότι ο Τιμόθεος είναι μισός Ιουδαίος κι’ έτσι ένα απολογητικό επιχείρημα είναι ότι επρόκειτο να «κερδίσει την αναγνώριση» από τους Ιουδαίους της περιοχής αλλά ένα τέτοιο επιχείρημα προϋποθέτει μια ευρέως διαδεδομένη γνώση περί των γεννητικών οργάνων του φτωχού Τιμόθεου (Δεν υπάρχει καμμία νύξη ότι ο Τιμόθεος ρωτήθηκε ποτέ για το πως αισθάνθηκε γι’ αυτό!). Αλλά ακόμα πιο περίεργο είναι τι λέει ο ίδιος ο Παύλος. Ο Παύλος ειδικά αναφέρει ότι, όχι ο Τιμόθεος, ο άλλος Έλληνας παρατρεχάμενος του ο Τίτος, δεν ήταν περιτετμημένος!

 

«Ἀλλ’ οὐδὲ Τίτος ὁ σὺν ἐμοί, Ἕλλην ὤν, ἠναγκάσθη περιτμηθῆναι, διὰ δὲ τοὺς παρεισάκτους ψευδαδέλφους, οἵτινες παρεισῆλθον κατασκοπῆσαι τὴν ἐλευθερίαν ἡμῶν ἣν ἔχομεν ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ, ἵνα ἡμᾶς καταδουλώσωνται·» – Προς Γαλάτας 2.3, 4. 

 

«Ψευδαδελφοί», «κατάσκοποι», προσπαθούν να κάνουν τον Παύλο και την ακολουθία του «σκλάβους»; 

 

Τέτοια αγάπη, τέτοια χριστιανική συντροφικότητα... 

 

Ιδρυτής Εκκλησιών;

 

Υπάρχουν και άλλες παραδοξότητες. Ο Παύλος υποτίθεται ότι ίδρυσε την Εκκλησία της Εφέσου (Πράξεις 18.18, 19.5, 7) διαθέτοντας μαζί με την ακολουθία του περισσότερο χρόνο από οπουδήποτε αλλού (τρεις μήνες κατά την διάρκεια της δεύτερης αποστολής, τρία χρόνια κατά την διάρκεια της τρίτης). Μας προτρέπουν να πιστέψουμε ότι η πρώτη και δεύτερη «επιστολή προς Κορινθίους» γράφτηκαν στην Έφεσο, και ότι ήταν εκεί που ο Παύλος δέχθηκε ταραγμένους αντιπροσώπους από την Κόρινθο και επέβλεψε το πρώτο κάψιμο βιβλίου από Χριστιανούς. (Πράξεις 19.19). 

 

Παρ’ όλα αυτά ήταν ο απόστολος Ιωάννης που εγκαταστάθηκε στην Έφεσο μετά την Σταύρωση και καθιερώθηκε για πάντα ως ο ιδρυτής της εκκλησίας της Εφέσου. Κατ’ εντολή του ιδίου του Ιησού, η Ευλογημένη Παρθένος τέθηκε υπό την προστασία του Ιωάννη και φαίνεται ότι είχαν κατευθυνθεί προς την Έφεσο. Εδώ είχε κτισθεί με αγάπη ιδιοχείρως από τον Ιωάννη το σπίτι της Μαρίας – ένα σπίτι το οποίο μπορεί να δει κανείς μέχρι σήμερα! 

 

Ο Ιωάννης λέγεται επίσης ότι υπήρξε ο διδάσκαλος του σεβασμιωτάτου επισκόπου Πολυκάρπου, στην γειτονική Σμύρνη. Ενώ χρειάσθηκαν κάποιοι αιώνες προκειμένου να εξιστορηθεί η έσχατη μοίρα της Μαρίας, σύμφωνα με τον Ειρηναίο του 2ου αιώνα (όπως μεταφέρεται από τον Ευσέβιο, 23) ο Ιωάννης παρέμεινε στην Έφεσο μέχρι τα χρόνια της αυτοκρατορικής θητείας του Τραϊανού (98-117) και, με βάση την μαρτυρία του 3ου αιώνα του Διονυσίου από την Αλεξάνδρεια, δεν είχε έναν αλλά δύο τάφους στην Έφεσο.

 

Η ιστορία λοιπόν λέει ότι ο απόστολος Ιωάννης είχε μακρόχρονη παραμονή στην Έφεσο την ίδια ακριβώς πόλη στην οποία δίδαξε το ευαγγέλιο ο Παύλος κατά την δεύτερή του περιοδεία, η οποία «δημοφιλώς» υποστηρίζεται ότι ξεκίνησε το έτος 49. 

 

Παρ’ όλη την χρονική και τοπική σύμπτωση, ο Παύλος ποτέ δεν συνάντησε την Μαρία ούτε συνομίλησε με τον σύντροφο του εν τη αποστολική διακονία Ιωάννη. Περίεργο, αν μη τι άλλο. 

 

Τι συμβαίνει τελικά εδώ: αμοιβαία περιφρόνηση, έλλειψη καλών τρόπων, εχθρότητα – στην καρδιά της εκκλησίας της αγάπης;

 

Έλεγχος πραγματικότητας

 

Έχουμε να κάνουμε με δύο ξεχωριστές (και αντίπαλες) παραδόσεις, η μια με κέντρο το κοινόν των αποστόλων και υπογραμμισμένη την αρχηγία του Πέτρου (και έτσι του Ρωμαϊκού Καθολικισμού), και η άλλη με πρωταγωνιστή τον Απόστολο Παύλο, πρωτοπόρα θεολογική ιδιοφυΐα και θεμελιωτή εκκλησιών. Και για ποιον μιλάει ο «Παύλος»; Μα, την μεριά που έχασε την πολιτική μάχη – την εκκλησία του Μαρκίωνα, αυτού που «ανακάλυψε» πρώτος τις επιστολές του Παύλου στο δεύτερο μισό του 2ου αιώνα.

 

Στην πρωτότυπη μορφή τους (από την πένα των Μαρκιωνιτών) οι παυλικές επιστολές ήταν υπερβολικά δυϊστικές και γνωστικές για να «πωληθούν και καταναλωθούν», με μια θεολογία που περιέκλειε απόδραση από τον υλικό κόσμο. Αλλά παρείχαν χρήσιμες διηγήσεις για την δράση του Αγίου Πνεύματος μεταξύ των Εθνικών. Ο πυρήνας της Παυλικής (Μαρκιωνιτικής) θεολογίας για την ατομική σωτηρία – «δικαίωση δια της πίστεως» – απέκοψε τους δεσμούς με μια αποκλειστικά ιουδαϊκή καταγωγή και παραμέρισε τις ενοχλητικές εντολές του Μωσαϊκού Νόμου. Αν και αρχικά θορύβησε το ιουδαϊκό στοιχείο του Καθολικισμού, οι γεωπολιτικές εξελίξεις θα καθιστούσαν σύντομα μια τέτοια θεολογία πολύ ελκυστική. 

 

Η παρατεταμένη διαμάχη μεταξύ των φιλο- και αντι- ιουδαικών χριστιανικών ομάδων του πρώτου μισού του 2ου αιώνα έληξε με την εξέγερση του Μπαρ Κοχμπά του 130-135 και την παρεπόμενη απέχθεια για κάθε τι ιουδαϊκό στην Ρώμη. Με κάποιον βιαστικό τρόπο, οι δύο «παραδόσεις» βρέθηκαν να συμπορεύονται. Το βιβλίο των Πράξεων έγινε ένας Καθολικός θρίαμβος, ο οποίος υποβάθμισε τον Παύλο και έφερε τον ήρωα των Μαρκιωνιτών στην ασφαλή αγκαλιά της επίδοξης ορθοδοξίας. 

 

Αναμφίβολα, ο ίδιος ο Παύλος «δοξάστηκε» και πιστώθηκε με εκτεταμένη ιεραποστολική δραστηριότητα, γεμάτη με θαύματα που δεν καταγράφονται στις επώνυμες επιστολές. Αλλά στην νέα εκδοχή, ο Παύλος δεν γράφει επιστολές. Αντιθέτως, παραδίδει μία γραμμένη από τα μεγάλα κεφάλια των Ιεροσολύμων! Σε μια κακοσχεδιασμένη ιστορία ο «ηγέτης» των Ιεροσολυμιτών αποστόλων μετακινείται στην  Ρώμη πριν τον Παύλο και τοποθετείται στην «παπική» έδρα. Ο Παύλος, ο σούπερ σταρ μιας χαλκευμένης ευαγγελικής εκστρατείας του 1ου αιώνα, θα έμενε για πάντα στην σκιά του κατά πολύ φανταστικότερου πλάσματος της εκκλησίας της Ρώμης – του Αγίου Πέτρου. 

 

Έτσι ο Παύλος, πρώτα ήρωας των αιρετικών, αναμορφώθηκε στον «13ο απόστολο» και αφομοιώθηκε στην Καθολική κολεκτίβα, ακόμα και την στιγμή που οι Μαρκιωνιτικές εκκλησίες απορροφούνταν από την μεγαλύτερη και παγκόσμια Ρωμαϊκή εκκλησία. Οι επιστολές που αποδίδονταν στον Παύλο  – υπερβολικά χρήσιμες και δημοφιλείς για να σβηστούν από τα αρχεία – απαλλοτριώθηκαν και νοθεύτηκαν από την καθολική σκοπιμότητα και ενισχύθηκαν από άλλες που συνέταξε η Καθολική εκκλησία. 

 

Οι αποκαλούμενες «ποιμαντικές» επιστολές, απευθυνόμενες στους ποιμένες ή τους «βοσκούς» του κοπαδιού, χαλιναγώγησαν τον ριζοσπαστικό και ανεξάρτητο κλήρο και ενίσχυσαν την επισκοπική εξουσία. Ο νεότευκτος καθολικισμός, συγκροτούμενος στην Ρώμη, ήταν πάρα πολύ του κόσμου τούτου, και είδε την μελλοντική του δόξα στην συμμόρφωση προς τις αυτοκρατορικές εντολές. Ο εγκεκριμένος «κανόνας» ακολούθησε, κλείνοντας την πόρτα στην μελλοντική δημιουργική θεολογία.

 

Ο κατασκευασμένος Παύλος 

 

«Όπως είπαμε πριν, έτσι λέγω τώρα ξανά, εάν κάποιοι κηρύσσουν άλλο ευαγγέλιο σε σας εκτός από αυτό που σεις λάβατε, ας είναι καταραμένοι… Διότι εγώ δεν το παρέλαβα από άνθρωπο, ούτε το διδάχθηκα, αλλά μέσω της αποκάλυψης του Ιησού Χριστού.» – Προς Γαλάτας 1.9, 12. 

 

Η μοίρα του ήρωά μας Παύλου ήταν μια καθολική αγιοποίηση, αλλά πού προέκυψε ο υπερ-απόστολος μας; Εάν, όπως φαίνεται πιθανό, ο Μαρκίων έπλασε αυτό που έμελλε να γίνει ο φορέας των ιδεών του, τον Παύλο της Καινής Διαθήκης δηλαδή, σίγουρα χρησιμοποίησε βιογραφικό υλικό από την δική του ζωή, ειδικά από τον αγώνα για επικράτηση που διεξήγαγε εναντίον της ομάδας της Ρώμης. Μόνο ο Μαρκίων, όπως ο «Παύλος», γνώριζε την αλήθεια, ένα μυστήριο που φανερώθηκε σ’ αυτόν μέσω αποκαλύψεως.

 

Ως μεγιστάνας εφοπλιστής από την Σινόπη (λιμάνι της Μαύρης θάλασσας, εκατό μίλια βορείως της Γαλατίας) ο Μαρκίων απολάμβανε οικονομική ανεξαρτησία και ήταν σε θέση να κάνει μεγάλα ταξίδια. Κάποια στιγμή χρηματοδοτούσε την εκκλησία στην Ρώμη πριν αναθεματισθεί και επιστρέψει στην ανατολή. Θα ήταν εξοικειωμένος με τις θαλάσσιες γραμμές και τους συνακόλουθους κινδύνους τόσο εμφανείς στην παυλική διήγηση. Για να δώσει στην θεολογία του πρόσθετη «αυθεντία» έπρεπε να την προβάλει σε μια παλαιότερη «αποστολική εποχή». Πιθανώς να επέλεξε το όνομα «Παύλος» (που σημαίνει «μικρός» ή «ταπεινός») ως αντανάκλαση της δικής του θέσης.

 

Όταν ο Καθολικισμός επίταξε το έργο του Μαρκίωνα, οι γραφιάδες στην Ρώμη αναμφίβολα θα χρησιμοποίησαν τα έργα του Ιωσήπου, πηγές παντός χρήσεως για τους Χριστιανούς, για πρόσθετο υλικό. Και εκεί δεν βρήκαν τον Παύλο, αλλά τον Σαύλο (Σαούλ), έναν αχρείου χαρακτήρα Ηρωδιανό αριστοκράτη. Αυτό το υλικό έγινε ο πυρήνας για το προοίμιο του ιστορικού του Παύλου, της «ζωής του στον Ιουδαϊσμό». Λεηλατήθηκε βεβαίως και η ζωή του ίδιου του Ιωσήπου. Επεισόδια της βιογραφίας του Ιουδαίου ιστορικού απλώς μοιάζουν πολύ με την ιστορία του Παύλου, ειδικά το ναυάγιο καθ’ οδόν για την Ρώμη. 

 

Ο Ιώσηπος δεν ήταν απλώς ένας ιστορικός. Πριν τον πόλεμο διορίσθηκε από τον αρχιερέα Ανανία διοικητής της Γαλιλαίας, με επιστολή που τον προόριζε για κατάπνιξη («δίωξη») των ριζοσπαστικών κινημάτων. Μια από τις αντάρτικες ομάδες με τις οποίες ασχολήθηκε μέσα και γύρω από την Τιβεριάδα διοικείτο από έναν συμμορίτη ονόματι... Ιησού. 

 

«Έτσι ο Ιησούς του Σαπφία (αρχιδικαστή στην Τιβεριάδα), ένας από αυτούς που ήταν αρχηγός των επαναστατών, ναυτών και απόρων όπως ήδη αναφέραμε, μας απέτρεψε, παίρνοντας μαζί του μερικούς Γαλιλαίους, και έβαλε φωτιά σ’ όλα τα ανάκτορα… Ο Ιησούς και οι οπαδοί του έσφαξαν όλους τους Έλληνες κατοίκους της Τιβεριάδας, και όσους πριν τον πόλεμο ήταν εχθροί τους.» – Ιωσήπου, Βίος 12

 

Jesus Never Existed

 

ΣΧΟΛΙΟ: Το όνομα του Παύλου δεν επελέγη από τον Μαρκίωνα. Πρόκειται για λατινική απόδοση του ονόματος Απολλώς το οποίο είναι σύντμηση του ονόματος Απολλώνιος. Τις δικές του επιστολές βρήκε ο Μαρκίων στην Μικρά Ασία. Δείτε επίσης:

Ποιος ήταν ο Παύλος;

Ιησούς και Παύλος