Λάθη των Ευαγγελίων

Όποια κι αν είναι τα λάθη του Ιωσήπου, όλα δείχνουν ότι γνωρίζει το έδαφος, τα έθιμα, την ιστορία της περιοχής – και σπεύδει να επισημάνει την άγνοια των άλλων σε αυτά τα θέματα. Ωστόσο, μια κριτική ανάγνωση των αφηγήσεων των ευαγγελίων θα δείξει ότι αυτές γράφτηκαν πολύ μετά τα υποτιθέμενα γεγονότα και μακριά από την σκηνή, και ότι οι συγγραφείς είχαν βαθιά άγνοια σε κάθε σημείο. Παραδίδουν μια κακοφτιαγμένη και ανόητη δουλειά –  που σημαίνει ότι κατασκευάζουν την «ζωή του Ιησού» ξεκινώντας από το μηδέν. Ας εξετάσουμε την τεχνογνωσία του Ευαγγελίου. [...]

 

Περνώντας σε συγκεκριμένες τοποθεσίες, βρίσκουμε την ίδια ασυμφωνία μεταξύ αυτών που είδε ο Ιώσηπος και αυτών που διηγούνται τα ευαγγέλια. Ο Ιώσηπος αναφέρει ότι υπήρχαν 204 πόλεις και χωριά στην Γαλιλαία, και από το σύνολο αυτό αναφέρεται σε 52 ονομαστικά. Παραλείπει την πλέον σημαντική, την Ναζαρέτ, αλλά πρέπει να το προσπάθησε. Ο χάρτης αποκαλύπτει ότι το χωριό φάντασμα περιβαλλόταν από μέρη που καταγράφονται από τον Ιώσηπο, και με συχνή κίνηση μεταξύ αυτών των τόπων. Το διοικητήριο του, η Ιεφθά, ήταν μόνο δύο μίλια νοτιοδυτικά, η Σεπφωρίς ήταν πέντε μίλια βόρεια, η Σιμωνιάς πέντε μίλια δυτικά και η Δαβαρίττα πέντε μίλια ανατολικά. Τι απέγινε η Ναζαρέτ εν μέσω όλων αυτών;

 

Οι αρχαιολόγοι έχουν σκάψει σε κάθε σημείο ενδιαφέροντος στους Αγίους Τόπους, αλλά κανείς δεν βιάζεται να σκάψει στην Ναζαρέτ και να ελέγξει την ημερομηνία του χαμηλότερου επιπέδου. Ο άνθρακας 14 ίσως δείξει ότι η πόλη εμφανίστηκε στην ανθρωπότητα ακριβώς την στιγμή που ο Χριστιανισμός έγινε η επίσημη θρησκεία της αυτοκρατορίας, περίπου το 325 μ.Χ.[...]

 

Η Θάλασσα της Γαλιλαίας αποκαλείται πάντοτε Λίμνη του Γεννησάρ από τον Ιώσηπο (σήμερα ονομάζεται Κιννερέτ), και αυτό πρέπει να θεωρείται ως το σωστό όνομα κατά την διάρκεια της ζωής του. Ο θάνατός του τοποθετείται κάποια στιγμή μετά το 100. Ο Μάρκος και ο Ματθαίος χρησιμοποιούν το όνομα Θάλασσα της Γαλιλαίας. Ο Ιωάννης δίνει το όνομα ως Θάλασσα της Τιβεριάδας. Αυτό δεν μπορεί να είναι σωστό. Την πόλη της Τιβεριάδας την απέφευγαν οι θρησκευόμενοι Εβραίοι επειδή η τοποθεσία ήταν νεκροταφείο όταν ιδρύθηκε η πόλη από τον Ηρώδη Αντύπα. Το παλάτι πυρπολήθηκε στις αρχές του πολέμου επειδή περιείχε ειδωλολατρικές εικόνες. Μόνο ο Λουκάς χρησιμοποιεί τον σωστό όρο, αποκαλώντας την Λίμνη Γεννησαρέτ. Αυτό του κάνει περισσότερο κακό παρά καλό. Έχουν συνδεθεί τόσο στενά ο Λουκάς και οι Πράξεις με τον Ιώσηπο ως πηγή που αυτά τα βιβλία έχουν χρονολογηθεί μετά το 100 μ.Χ. Πρέπει να αναρωτηθούμε γιατί οι τέσσερεις συγγραφείς των ευαγγελίων δεν μπορούσαν να συμφωνήσουν σε αυτό το πλέον εξέχον χαρακτηριστικό της επαρχίας. [...]

Ο Μάρκος, ο οποίος χαρακτηρίζεται ως ο πιο ιστορικός και αξιόπιστος από τους συγγραφείς των ευαγγελίων, αναφέρει ότι ένας «τρελός στην έρημο» θεραπεύτηκε από τον Ιησού, ο οποίος έστειλε κακά πνεύματα από τον τρελό σε ένα κοπάδι χοίρων που έπεσε από τον γκρεμό στην Θάλασσα της Γαλιλαίας. Αυτό τοποθετείται στα Γάδαρα, τα οποία απέχουν αρκετά μίλια από την Θάλασσα, αν και τα χειρόγραφα και οι παλαιότερες εκδόσεις γενικά γράφουν Γέρασα, η οποία είναι μια άλλη πόλη περίπου πενήντα μίλια μακριά. Ως προς το πώς μια τοποθεσία μετατράπηκε σε μια άλλη, αυτό εξηγείται από έναν μελετητή: 

 

«Η Γέρασα ήταν πολύ μακριά και η ανάγνωση Γαδαρηνοί είναι πιο εύλογη και έχει αντικαταστήσει την Γέρασα στο παραδοθέν κείμενο. Η φήμη της Γέρασα στους πρώτους αιώνες μπορεί να οδήγησε στην αναζήτηση της αναφοράς της στην Καινή Διαθήκη. Τα ερείπιά της είναι από τα πιο εντυπωσιακά στην Εγγύς Ανατολή».

 

Σε απλά αγγλικά, ο ευαγγελιστής, από την πλεονεκτική του θέση κάπου στην ρωμαϊκή αυτοκρατορία, είχε ακούσει για την φήμη της Γέρασα και την τοποθέτησε ήρεμα σε έναν γκρεμό δίπλα στην Θάλασσα. Η διόρθωση και η συγκάλυψη γίνονται από τους μεταγενέστερους επιμελητές, με την ίδια απάθεια. Μένουμε με τα εντυπωσιακά ερείπια της αξιοπιστίας του ευαγγελίου. [...]

 

Η Βηθεσδά περιγράφεται από τους μελετητές ως...

«... μια πόλη στις βόρειες ακτές της Γαλιλαίας κοντά στον Ιορδάνη... Ο Πλίνιος και ο Ιερώνυμος μας λένε ότι ήταν στα ανατολικά του Ιορδάνη... Αλλά στον Μάρκο 6:45 οι μαθητές εστάλησαν από τα ανατολικά του Ιορδάνη στην Βηθεσδά προς την Καπερναούμ, επομένως μια δεύτερη Βηθεσδά έχει θεωρηθεί δυτικά του Ιορδάνη».  

 

Για να σώσουν τον Μάρκο, οι μελετητές εφευρίσκουν την δεύτερη Βηθεσδά από το τίποτα. Καθόλου παράξενο που οι άγιοι εγκατέλειψαν την αλιεία. Χάνονταν κάθε μέρα. Η άγνοια για την Γαλιλαία είναι παρόμοια με την άγνοια για την Ιουδαία. Όλες οι ευαγγελικές τοποθεσίες που σχετίζονται με την Ιερουσαλήμ δεν επιβεβαιώνονται από τον Ιώσηπο, χωρίς εξαίρεση. Το «παλάτι του αρχιερέα», ο πεζόδρομος Γαββαθά, η λεγόμενη Ωραία Πύλη, ο Γολγοθάς, το Πραιτώριο, ο κήπος της Γεθσημανή – όλα αυτά του είναι άγνωστα και ανεξακρίβωτα.[...]

 

Η ιστορία της Γέννησης δεν προορίζεται να αναλυθεί με ακριβείς εργαστηριακές τεχνικές, αλλά η εκδοχή του Ματθαίου υπονοεί ότι η Βηθλεέμ βρίσκεται μακριά από την Ιερουσαλήμ. Ο Ηρώδης πρέπει να στείλει απεσταλμένους σε εκείνο το μακρινό μέρος για να μάθουν τι συμβαίνει και μόνο δύο χρόνια αργότερα οι ειδήσεις επιστρέφουν. «Σκότωσε όλα τα παιδιά που ήταν στην Βηθλεέμ και στα περίχωρα, από δύο ετών και κάτω, σύμφωνα με τον χρόνο που είχε εξακριβώσει από τους Μάγους».  

Ο Ματθαίος δεν γνωρίζει ότι η Βηθλεέμ βρισκόταν μόνο έξι μίλια νότια της Ιερουσαλήμ εκείνη την εποχή, και ο Ηρώδης θα μπορούσε να είχε λύσει το θέμα ενός αντιπάλου μέσα σε λίγες ώρες. Το επεισόδιο έχει δημιουργηθεί για να εκπληρώσει ένα βιβλικό χωρίο: «Η Ραχήλ κλαίει για τα παιδιά της», που απαιτεί περίοδο δύο ετών για την δημιουργία καταλλήλου αριθμού θυμάτων. Όλα είναι απερίσκεπτη εφεύρεση. [...]

Ο Ματθαίος γράφει για την «Ιουδαία πέραν του Ιορδάνου». Αυτό είναι αρκετά απελπιστικό. Ο Ιορδάνης αποτελούσε το ανατολικό όριο της Ιουδαίας. 

 

«Ο δρόμος από την Ιερουσαλήμ στην Γάζα είναι έρημος». 

 

Αυτή η είδηση προέρχεται από «έναν άγγελο Κυρίου» που θα έπρεπε να είναι πιο ενημερωμένος. Η Ιουδαία ήταν μια πολυπληθής επαρχία και οι βιβλικοί χάρτες δείχνουν οκτώ ή εννέα πόλεις μεταξύ Ιερουσαλήμ και Γάζας εκείνη την περίοδο. [...]

 

Από την παραπάνω λίστα, μένουμε με έντονες αμφιβολίες για το αν έχουμε να κάνουμε με Γαλιλαίους ή ακόμα και με Εβραίους γνώστες των Αγίων Τόπων. Για αυτό το θέμα, πόσο σίγουροι είμαστε ότι έχουμε να κάνουμε με Εβραίους συγγραφείς; Μας έχουν πει αναρίθμητες φορές ότι ο Ιησούς και οι οπαδοί του ήταν εκ γενετής Εβραίοι. Ωστόσο, ένας έλεγχος στα ευαγγέλια θα αποκαλύψει μια άγνοια ως προς τα έθιμα και την χρήση στον Ιουδαϊσμό ίση με την άγνοια σε θέματα γεωγραφίας. Ζητάμε απόδειξη στο ίδιο το περιεχόμενο του Ευαγγελίου ότι έχουμε να κάνουμε εξ αρχής με Εβραίους αυτόπτες μάρτυρες, και πάλι έχουμε το ένα λάθος πάνω στο άλλο. [...]

Ένα άλλο σημιτικό ταμπού αφορά την γύμνια. Αυτό χρησιμοποιείται πάντοτε με την έννοια της μομφής, ωστόσο οι συγγραφείς των ευαγγελίων δείχνουν μια ελληνορωμαϊκή αδιαφορία για το γυμνό. Ο Λουκάς είναι πεπεισμένος ότι για να λιθοβολήσουν έναν άνδρα, οι ορθόδοξοι Εβραίοι βγάζουν πρώτα τα ρούχα τους, όπως και οι αθλητές στο στάδιο. «Οι μάρτυρες απέθεσαν τα ρούχα τους». [...]

Ο Πέτρος, ένας άλλος ορθόδοξος Εβραίος, πηγαίνει για ψάρεμα γυμνός, αλλά όταν είναι να κολυμπήσει γίνεται σεμνότυφος και φοράει τα ρούχα του: «Όταν ο Σίμων Πέτρος άκουσε ότι ήταν ο Κύριος, φόρεσε τον επενδύτη του, γιατί ήταν γυμνός, και ρίχτηκε στην θάλασσα». Μα τι συμβαίνει εδώ; [...]

Μια άλλη κραυγαλέα απόκλιση από τα εβραϊκά ήθη και έθιμα είναι η θέση που παίρνουν τα τρία πρώτα ευαγγέλια ότι μια πλήρης δίκη και σταύρωση θα μπορούσαν να γίνουν σε μια ιερή γιορτή. Ο Ματθαίος, ο Μάρκος και ο Λουκάς φτιάχνουν τον Μυστικό Δείπνο ως το πασχαλινό γεύμα, που σημαίνει ότι η Παρασκευή, την επόμενη μέρα, ήταν επίσης Πάσχα, κατά την εβραϊκή χρονολόγηση. 

 

«Το Πάσχα ήταν μια από τις πιο ιερές ημέρες στο εβραϊκό ημερολόγιο και καλυπτόταν από τους πιο αυστηρούς κανονισμούς. Φαίνεται αδιανόητο ότι ο Ιησούς θα είχε συλληφθεί, δικαστεί, καταδικαστεί, σταυρωθεί και θαφτεί τέτοια μέρα».  

 

Πολλές εξηγήσεις έχουν προταθεί από τους απολογητές για αυτήν την απόκλιση, αλλά το ξεκάθαρο συμπέρασμα είναι ότι οι τρεις συγγραφείς των ευαγγελίων απλά δεν γνώριζαν την σημασία του Πάσχα και έκαναν ένα χονδροειδές λάθος επειδή δεν γνώριζαν. Αυτή είναι η ουσία και καμμία απολογητική δεν μπορεί να την κρύψει. Ήταν Εβραίοι ή όχι; [...]

Από τα στοιχεία που υποβλήθηκαν παραπάνω, προκύπτει το ξεκάθαρο συμπέρασμα ότι οι συγγραφείς των ευαγγελίων δεν γνώριζαν την γεωγραφία και τα έθιμα των Αγίων Τόπων και δεν γνώριζαν τον ίδιο τον Ιουδαϊσμό. Αυτό σημαίνει ότι δεν χρησιμοποιούσαν «ιστορικές παραδόσεις», αλλά εργάζονταν και προσάρμοζαν, πηγαίο υλικό που δεν είχε καμμία σχέση με ιστορικά δεδομένα οποιουδήποτε είδους. Εάν οι συγγραφείς αγνοούσαν μείζονα στοιχεία στην γεωγραφία, τα έθιμα και την θρησκεία, πώς μπορούν να δίνουν άμεσες αυτολεξεί αναφορές για το τι είπε ο Ιησούς, και αν σφάλλουν σε τόσα πολλά γιατί να πιστέψουμε οποιοδήποτε μέρος της αφήγησής τους;

 

The Fabrication of the Christ Myth, σελ. 181-191

Υπήρξε ο Ιησούς;

 

 

Δημιουργείται λοιπόν ένα πρόβλημα στην προσπάθειά μας να απαντήσουμε στο ερώτημα «Υπήρξε όντως ο Ιησούς;» - Ποιον Ιησού εννοούμε;

 

Φυσικά, υπήρχαν χιλιάδες άτομα με το όνομα Ιησούς σε κάθε γενιά Ιουδαίων. Επρόκειτο για το πιο κοινό ιουδαϊκό όνομα (η εξελληνισμένη μορφή του εβραϊκού ονόματος Γέσουα, αγγλ. Jesus ή και Joshua). Κι υπάρχουν σίγουρα πολλοί με αυτό το όνομα που εκτελέστηκαν από τον Πόντιο Πιλάτο ή από οποιοδήποτε ιουδαϊκό δικαστήριο σε οποιαδήποτε δεκαετία κι αν ψάξετε. Γι’ αυτό, δεν ρωτάμε αν κάποιος Ιησούς εκτελέστηκε. Ρωτάμε συγκεκριμένα για τον Ιησού που η εκτέλεσή του γέννησε την χριστιανική θρησκεία. Και σ’ αυτόν τον ρόλο, το όνομα Ιησούς θα μπορούσε να μην ήταν καν το αυθεντικό του όνομα αλλά ένα όνομα που του δόθηκε μετά τον θάνατό του. Και μάλιστα ένα όνομα που σημαίνει «Σωτήρας σταλμένος από τον Θεό». Οι περισσότεροι ακαδημαϊκοί μελετητές έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι, μέχρι τον θάνατό του, κανείς δεν τον αποκαλούσε Χριστό, λέξη που αποδίδει στα ελληνικά την έννοια του Μεσσία (πιο συγκεκριμένα σημαίνει «αυτός που του έχει δοθεί το χρίσμα», άρα ο «εκλεκτός»). Ίσως το ίδιο να έχει συμβεί και με το όνομα Ιησούς. Αν μετά τον μαρτυρικό του θάνατο οι πιο αγαπημένοι του μαθητές, παρηγορημένοι από όνειρα και οράματα ότι πνευματικά υπήρξε νικητής, άρχισαν να τον αποκαλούν «Σωτήρα σταλμένο από τον Θεό και Μεσσία» θα μπορούσαν να φτάσουν και στο «Ιησούς Χριστός». Ίσως, λοιπόν, αρχικά να μη λεγόταν καν Ιησούς! 

 

Έτσι, εκείνο το οποίο πρέπει πραγματικά να αναζητήσουμε είναι αν τουλάχιστον υπήρξε κάποιος Ιουδαίος (με οποιοδήποτε όνομα) που απέκτησε οπαδούς και κατόπιν εκτελέστηκε (είτε από ιουδαϊκό είτε από ρωμαϊκό δικαστήριο) και που είχε μερικούς μαθητές με επικεφαλής τον Πέτρο (στα αραμαϊκά Κηφάς) ο οποίος πείσθηκε ότι ο Θεός είχε ενσαρκωθεί και τον δόξασε ως Κύριο και Σωτήρα, ως τον ένα και αληθινό Μεσσία όλων των εποχών. Αν βεβαιωθούμε έστω για αυτό και μόνο για αυτό, θα αρκούσε να συμπεράνουμε ότι υπήρξε όντως ένας ιστορικός «Ιησούς» που ίδρυσε την χριστιανική θρησκεία. Έστω κι αν αυτό συνέβη κατά την δεκαετία του 70 μ.Χ. Ή οποτεδήποτε κι οπουδήποτε. 

 

Πρέπει λοιπόν να αποδείξουμε τουλάχιστον αυτό. Διαφορετικά δεν έχουμε ούτε τέτοιο άνθρωπο ούτε τέτοιο Ιησού. Αν ο Πέτρος και η παρέα του δεν επικαλούνταν έναν γήινο πρόγονο που φονεύτηκε κι αναστήθηκε κι αναδείχτηκε σε Σωτήρα, τότε δεν υπάρχει λόγος να λέμε ότι ο Ιησούς είναι ιστορικό πρόσωπο. Εκείνοι μπορεί να πίστεψαν στην παρουσία του, για εμάς όμως κάτι τέτοιο δεν είναι δυνατό.

Ιησούς, σελ. 21-22

Οι ιστορικοί για τον Ιησού

 

 

Τι λένε οι ελληνικές και οι ρωμαϊκές πηγές για τον Ιησού; Ή για να κάνουμε το ερώτημα πιο συγκεκριμένο: εάν ο Ιησούς έζησε και πέθανε τον πρώτο αιώνα (θάνατος γύρω στο 30 μ.Χ.), οι ελληνικές και οι ρωμαϊκές πηγές από την εποχή του μέχρι το τέλος του αιώνα (ας πούμε, το έτος 100) τι έχουν να πουν γι’ αυτόν; Η απάντηση κόβει την ανάσα. Δεν έχουν απολύτως τίποτα να πουν γι’ αυτόν. Ποτέ δεν συζητείται, αμφισβητείται, δέχεται επίθεση, κακολογείται ή αναφέρεται με οποιονδήποτε τρόπο σε καμμία παγανιστική πηγή της περιόδου που έχει διασωθεί. Δεν υπάρχουν αρχεία γέννησης, αφηγήσεις για την δίκη και τον θάνατό του, σκέψεις για την σημασία του ή διαφωνίες για τις διδασκαλίες του. Μάλιστα, το όνομά του δεν αναφέρεται ποτέ σε οποιαδήποτε παγανιστική πηγή. Και έχουμε πολλές ελληνικές και ρωμαϊκές πηγές από την περίοδο: θρησκευτικοί μελετητές, ιστορικοί, φιλόσοφοι, ποιητές, φυσικοί επιστήμονες· έχουμε χιλιάδες ιδιωτικές επιστολές· έχουμε επιγραφές τοποθετημένες σε κτήρια σε δημόσιους χώρους. Σε καμμία ελληνική η ρωμαϊκή (παγανιστική) πηγή του πρώτου αιώνα δεν αναφέρεται ο Ιησούς.

 

Jesus Interrupted, σελ. 148

Η ψευδοϊστορία των Πράξεων

 

 

Σύμφωνα λοιπόν με την ευαγγελική ιστορία, ο Ιησούς ανασταίνεται σωματικά και εμφανίζεται σε έναν κλειστό κύκλο οπαδών αφήνοντας πίσω έναν κενό τάφο. Μάλιστα στο Κατά Ματθαίον 28.12-15 έχουμε τον ισχυρισμό πως οι εβραϊκές Αρχές δωροδόκησαν τους φρουρούς να κατηγορήσουν τους μαθητές για κλοπή του πτώματος. Ωστόσο, όταν αρχίζει η δημόσια ομολογία της ανάστασης στις Πράξεις 2, ούτε οι Εβραίοι αλλά ούτε και οι Ρωμαίοι φαίνεται να έχουν κάποια γνώση του εξαφανισμένου πτώματος. Σ’ αυτήν την περίπτωση τόσο οι μαθητές όσο και ο Ιωσήφ ο απο Αριμαθαίας – ο άνθρωπος που ανέλαβε την τολμηρή πράξη της ταφής – θα ήταν κατηγορούμενοι για την σύληση του τάφου. Ο τελευταίος μάλιστα εξαφανίζεται εντελώς από την ιστορία της εκκλησίας σαν κανείς να μην γνώριζε τίποτα γι’ αυτόν! Παρομοίως και ο Πιλάτος. Ακόμα και στις πάμπολλες ανακρίσεις των αποστόλων από τις Αρχές (Πράξεις, 4, 5, 6-7, 18.12-17, 23, 24, 25, 26) κανένας δεν φαίνεται να ρωτά για τον κενό τάφο ή το εξαφανισμένο πτώμα. Αν και δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι ο Πιλάτος (η αγιοποίηση του είναι ένας μετέπειτα χριστιανικός θρύλος) και το Σανχεντρίν πίστεψαν στην ανάσταση και την ανάληψη του Ιησού, ο κενός τάφος θα πυροδοτούσε μια σειρά από εξονυχιστικές ανακρίσεις σχετικά με την εξαφάνιση του πτώματος κάποιου που δήλωνε δημόσια θεός και βασιλιάς. Αντιστοίχως το Σανχεντρίν θα επιδίωκε να ολοκληρώσει το έργο της εξόντωσης του μισητού μεσσία και των λιγοστών οπαδών του. Ωστόσο τίποτε απ’ αυτά δεν γίνεται. 

Δεν είναι όμως μόνο ο Πιλάτος και ο Ιωσήφ ο από Αριμαθαίας που εξαφανίζεται απ’ την ιστορία. Το ίδιο συμβαίνει και με τον Νικόδημο, την Μάρθα, τον αναστημένο αδερφό της Λάζαρο, τον Σίμωνα τον Κυρηναίο και τους γιους του, την Μαρία την Μαγδαληνή (μετά τις Πράξεις 2). Ακόμα και η οικογένεια του Ιησού δεν ξαναναφέρεται μετά τις Πράξεις 1.14. Η μητέρα του εξαφανίζεται από την ιστορία χωρίς να μας λέγεται τίποτα για την ζωή της, τις ομολογίες της, τον θάνατό της κλπ. Όλα αυτά είναι απολύτως συμβατά με την μυθικιστική θεωρία, αλλά είναι σίγουρα απρόσμενα στην αντίθετη περίπτωση. 

Τα αδέρφια του Ιησού επίσης εξαφανίζονται μετά την συγκέντρωση στις Πράξεις 1.14 χωρίς να παίζουν κάποιο ρόλο στην ιστορία. Εδώ συμπεριλαμβάνεται και ο Ιάκωβος, ένας εκ των τριών στύλων της εκκλησίας – όπως αφήνεται να εννοηθεί στην Προς Γαλάτας 1.19, 2.9 και Προς Κορινθίους 17.7. Μια ύστερη παράδοση θέλει τον Ιάκωβο, τον αδελφό του Ιησού, να ηγείται της εκκλησίας ακριβώς στην συγκεκριμένη περίοδο. Γιατί όμως δεν αναφέρεται στις Πράξεις; Ο “Λουκάς” και οι “Πράξεις” αναφέρουν δύο Ιακώβους αλλά και οι δύο διαχωρίζονται από τους αδερφούς του (Πράξεις 1.13-14). Ένας απ’ αυτούς είναι σίγουρα ένας εκ των τριών στύλων (μαζί με Πέτρο και Ιωάννη) που αναφέρει ο Παύλος (βλ. επίσης Μάρκος 3.16, 5.37, 9.2, 14.33, Λουκάς 5.10, 8.51, 9.28) που ξεκάθαρα δεν είναι ο αδερφός του Ιησού, αλλά ο αδελφός του Ιωάννη που αποκεφαλίζεται από τον Ηρώδη Αγρίππα στις Πράξεις 12.1-2. Ο άλλος Ιάκωβος είναι ο γιος του Αλφαίου (Λουκάς 6.15, Πράξεις 1.13). Ο συγγραφέας των Πράξεων αντιφάσκει με τις χρονολογίες που δίνει ο Παύλος, αναγκάζοντάς μας να υποθέσουμε πως απλά άλλαξε χρονική θέση σε μια μεταγενέστερη ιστορία για τον Ιάκωβο τον Στύλο, έχοντας ξεχάσει ότι τον “σκότωσε” νωρίτερα. Διαφορετικά πώς να εξηγήσουμε το γεγονός ότι αυτός ο δεύτερος Ιάκωβος παίζει τον ρόλο που έπαιζε ο πρώτος; Μια ύστερη παράδοση θέλει τον γιο του Αλφαίου να γίνεται ο Ιάκωβος, ο “αδερφός του Κυρίου”. Αλλά ούτε ο “Λουκάς” ούτε τα άλλα ευαγγέλια υπονοούν πως κάποιος βιολογικός αδερφός του Ιησού έπαιξε ηγετικό ρόλο στην πρώιμη εκκλησία. Ακόμα και ο “Μάρκος” έχει τον Ιησού να αποκηρύσσει την οικογένεια του (3.31-34, επίσης Ματθαίος 12.46-50 και Λουκάς 8.19-21 και λιγότερα άμεσα στον Ιωάννη 7.5 και 19.26). 

Άρα αμέσως μετά το 1ο κεφάλαιο, όταν δηλαδή ο χριστιανισμός αρχίζει να αποκτά δημόσιο αρχείο, όχι μόνο η οικογένειά του, αλλά και κεντρικά πρόσωπα της ζωής του Ιησού, εξαφανίζονται. Όλα αυτά είναι κάπως ανεξήγητα για τους υποστηρικτές της όποιας ιστορικότητας, εκτός αν ο συγγραφέας βασίζεται και σε μια άλλη θεολογική παράδοση που αυτά τα πρόσωπα απλά δεν υπάρχουν. 

Άλλο ένα πρόβλημα είναι οι περίφημες δίκες του Παύλου. Αντίθετα με τα υπόλοιπα κηρύγματα στο βιβλίο των Πράξεων, ο ιστορικός Ιησούς απουσιάζει απ’ τις ομιλίες του Παύλου. Αυτό είναι μάλλον απίθανο, εκτός αν αυτές οι ομιλίες προέρχονται από μια άλλη παράδοση και δεν αποτελούν κατασκευή του “Λουκά”. Στις Πράξεις ο Παύλος αντιμετωπίζει δύο μεγάλες δίκες: Μια σύντομη στην Ελλάδα και μία στην Ιουδαία. Η πρώτη συμβαίνει ενώπιον του Ρωμαίου κυβερνήτη Γαλλίωνα (Πράξεις 18:13) ο οποίος τον απαλλάσσει από την κατηγορία λέγοντας: 

“Αν ήταν για κανένα αδίκημα ή κακούργημα με δόλο, θα ήταν λογικό να σας ακούσω Ιουδαίοι. Εφόσον όμως πρόκειται για θέματα διδασκαλίας και ονομάτων και νόμου δικού σας, τακτοποιήστε το μόνοι σας. Δικαστής αυτών των ζητημάτων δεν θέλω να είμαι”. 

 

Σε όλα αυτά όμως δεν υπάρχει καμιά αναφορά στον Ιησού. Στην συνέχεια ο Παύλος υποτίθεται πως προκαλεί μια εξέγερση στην Ιερουσαλήμ (21.17-31). Ο Ρωμαίος κυβερνήτης Κλαύδιος Λυσίας παρεμβαίνει (21.31-39), ηρεμεί τα πράγματα και αφήνει τον Παύλο να βγάλει έναν λόγο, αλλά πάλι εξαγριώνει το πλήθος το οποίο ζητάει την θανάτωσή του (21.39-22.23). Σ’ αυτό το σημείο ο Λυσίας τον θέτει ξανά υπό κράτηση και τότε ανακαλύπτει ότι ο Παύλος είναι Ρωμαίος πολίτης, μια λεπτομέρεια που ο Παύλος δεν αναφέρει ποτέ στις επιστολές του. Μάλιστα στην Β΄ Προς Κορινθίους 11.25 λέει πως φυλακίστηκε και βασανίστηκε αρκετές φορές, αντίθετα με τις Πράξεις που επικαλείται αυτή του την ιδιότητα για να αποφύγει τον ξυλοδαρμό. Πάλι στην ομιλία του δεν κάνει καμία αναφορά σε κάποιον ιστορικό Ιησού, αλλά σε έναν Κύριο που γίνεται γνωστός βάσει “αποκαλύψεων” (22.6-15, 17.18). Ο Λυσίας τότε φέρνει τον Παύλο ενώπιον της εβραϊκής ελίτ. Οι Φαρισσαίοι καταλήγουν πως “Δεν βρίσκουμε τίποτα λάθος σ’ αυτόν τον άνθρωπο. Ίσως πνεύμα ή Άγγελος να μίλησε σ’ αυτόν” (23.9), αλλά τότε ξεσπάει μια διαμάχη με τους Σαδδουκαίους η οποία πάλι καταλήγει σε εξέγερση. Ο Λυσίας τότε φυγαδεύει τον Παύλο στον Ρωμαίο κυβερνήτη συνοδεία ισχυρής φρουράς (23.12-24) γράφοντας το παρακάτω γράμμα: 

 

“Ο Κλαύδιος Λυσίας χαιρετίζει τον ευγενέστατον ηγεμόνα Φήλικα. Τον άνδρα αυτόν, που συνελήφθη από τους Ιουδαίους και επρόκειτο να φονευθή από αυτούς, ώρμησα εγώ μαζή με το στράτευμα και τον έσωσα από τα χέρια των, διότι έμαθα ότι είναι Ρωμαίος. Επειδή δε ήθελα να μάθω την αιτίαν, δια την οποίαν τον κατηγορούσαν, τον εκατέβασα στο συνέδριόν των. Ευρήκα όμως να τον κατηγορούν δια ζητήματα του θρησκευτικού των νόμου, χωρίς να έχη υποπέσει εις κανένα έγκλημα, το οποίον να τιμωρήται από τους νόμους μας με θάνατον η με φυλάκισιν. Επειδή δε μου κατηγγέλθη ότι επρόκειτο να γίνη κάποια δολοφονική απόπειρα εναντίον του ανδρός αυτού εκ μέρους των Ιουδαίων, τον έστειλα αμέσως προς σε και παρήγγειλα στους κατηγόρους του να εκθέσουν ενώπιόν σου όσα έχουν εναντίον του. Υγίαινε”. 

Είναι μάλλον απίθανο να πρόκειται για αυθεντικό γράμμα, αφού δεν περιέχει το πλήρες όνομα του Παύλου, του Λυσία και του Φήλικα, όπως και την ημερομηνία. Επίσης, το γεγονός πως ο Παύλος λάτρευε έναν καταδικασμένο από την Ρώμη μάρτυρα, θα έπρεπε να αποτελεί βασική πληροφορία του Λυσία στον Φήλικα. Στην συνέχεια οι κατήγοροι του προσάπτουν την κατηγορία της εξέγερσης και της αμφισβήτησης του θρόνου, χωρίς πάλι να γίνεται αναφορά στον Ιησού που λάτρευε ο Παύλος, κάτι που αναμφίβολα θα διευκόλυνε την σύσταση του κατηγορητηρίου. Τότε επιτρέπουν στον Παύλο να απαντήσει (24.10-21), χωρίς πάλι να γίνεται αναφορά στον Ιησού, εκτός από τον ισχυρισμό ότι δεν έχουν αποδείξεις για να τον καταδικάσουν και πως οι Φαρισσαίοι συμφωνούν μαζί του πως θα υπάρξει ανάσταση νεκρών. Ο Παύλος τότε φυλακίζεται χωρίς συγκεκριμένο λόγο για δύο χρόνια (παράνομο για έναν Ρωμαίο πολίτη). Κατά την διάρκεια της κράτησής του, ο Παύλος συναντιέται ιδιαιτέρως με τον Φήλικα και κατά την συζήτηση μεταξύ τους τον τρομάζει μιλώντας του για την μελλοντική κρίση (24,22-27), αλλά και πάλι δεν λέει τίποτα για τον υποτιθέμενο Ιησού πέραν από μία αναφορά στην “πίστη στον Ιησού” (24.24) χωρίς να μας εξηγείται τι εννοεί. 

Αργότερα αναλαμβάνει ένας νέος κυβερνήτης, ο Φήστος, ο οποίος συνεχίζει να κρατάει φυλακισμένο τον Παύλο με το ίδιο αστήρικτο κατηγορητήριο. Αυτή την φορά ο Παύλος ζητάει ακρόαση από τον Καίσαρα – ένα αίτημα που γίνεται δεκτό. Ο Παύλος τότε στέλνεται στην Ρώμη και ο Φήστος λέει στον Αγρίππα πως οι κατήγοροι του Παύλου δεν έφεραν συγκεκριμένες κατηγορίες εκτός από κάποιες ενστάσεις σχετικά με την νέα θρησκεία του υποτιθέμενου Ιησού, ο οποίος πέθανε, αλλά σύμφωνα με τον Παύλο είναι “ζωντανός” (25.18-19), κάτι που δείχνει πως δεν ήξερε ποιος ήταν αυτός ο Ιησούς – πράγμα απίθανο αν είχε εκτελεστεί από τον Πόντιο Πιλάτο μερικά χρόνια πριν! Πράγματι, φαίνεται πως η διαμάχη για το αν αυτός ο “Ιησούς” είναι νεκρός ή ζωντανός γίνεται κατανοητή μέσα από ένα περίεργο πρίσμα της εβραϊκής θεολογίας. 

Τότε ο Παύλος κάνει μια ομιλία 22 στίχων (26.1-23) χωρίς πάλι να γίνεται αναφορά σε κάποιον ιστορικό Ιησού, πέρα από ένα κοσμικό ον που αποκαλύπτεται στους ανθρώπους. Καμιά αναφορά στην δημόσια δράση του, τα θαύματα, τις διδασκαλίες, την επιλογή μαθητών, την άδικη καταδίκη του κλπ. Αυτές οι δηλώσεις του διαφέρουν σημαντικά από την ομιλία του στη συναγωγή της Αντιόχειας (13.23-41), όπου γίνεται αναφορά σε ουσιαστικές λεπτομέρειες. Όχι όμως σ’ αυτή την σημαντική δίκη του Παύλου. Εδώ η γνώση της εκτέλεσης και της ανάστασης του Ιησού είναι μόνο βάσει των Γραφών και επειδή “ο Μωυσής και οι προφήτες το είχαν προειπεί”. 

 

Δικαιολογημένα ο Φήστος αντιδράει λέγοντας “Είσαι τρελός Παύλο!”, αφού ο τελευταίος λέει πως κατηγορείται επειδή γνωρίζει πράγματα από τις Γραφές και φωνές από τον Ουρανό! Ο Παύλος τότε τον καθησυχάζει, λέγοντας πως δεν είναι τρελός και πως ο Αγρίππας, σαν Εβραίος, “γνωρίζει γι’ αυτά τα πράγματα.” (26.26). Ποια πράγματα εννοεί ο Παύλος; Ότι ήταν για καιρό αφοσιωμένος Φαρισσαίος (26.4-5) περιμένοντας την εκπλήρωση των γραφών, όπως όλοι οι Εβραίοι, δηλαδή την ανάσταση των νεκρών; (26:6); Πως ο Παύλος κατεδίωκε τους χριστιανούς (26.9-11) αλλά τότε είδε ένα φως από τον ουρανό που του είπε να μετανοήσει και να κάνει έργα μετάνοιας, να κηρύξει στους Εθνικούς (26.19-20), οι Εβραίοι τον κατεδίωξαν, αλλά τώρα είναι σε δίκη λέγοντας απλά πως “ο Μωυσής και οι προφήτες” είχαν πει πως αυτά θα γίνονταν; (26.22). Καμία αναφορά στον ιστορικό Ιησού. Όλα αυτά αναφέρονται χωρίς την ανάγκη για έναν ιστορικό Ιησού. Όπως ακριβώς οι Φαρισσαίοι ισχυρίζονται πως “ένα πνεύμα ή Άγγελος” μίλησε σ’ αυτόν. Από τις Πράξεις 23 έως 26, αυτό είναι ό,τι γνωρίζει ο Παύλος. 

 

Δεν υπάρχει άλλη εξήγηση γιατί ο “Λουκάς” δεν κάνει λόγο πουθενά σ’ αυτές τις ομιλίες για την ζωή του Ιησού, τις διδασκαλίες, τις περιοδείες, την καταδίκη από τον Πιλάτο κλπ, κάτι που θα αποτελούσε ουσιαστική γραμμή υπεράσπισης σ’ αυτές τις δίκες. Η μόνη εξήγηση είναι ότι χρησιμοποιεί κάποια άλλη παράδοση για τις “Πράξεις του Παύλου”, όπου δεν υπάρχει κάποιος ιστορικός Ιησούς. 

 

Η κατασκευή ενός θρυλικού μάρτυρα 

 

Πιο πάνω τονίσαμε πως όλα τα κηρύγματα στις Πράξεις προκειμένου να πειστούν οι Εβραίοι και οι Εθνικοί, δεν είναι ρεαλιστικά. Είναι επίσης γνωστό πως οι αρχαίοι ιστορικοί συχνά επινοούσαν ομιλίες για τις οποίες δεν θα μπορούσαν να έχουν κάποια διαθέσιμη πηγή, βάζοντας στο στόμα του ήρωα αυτό που θα μπορούσε να είχε πει. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η μακροσκελέστατη ομιλία του Στεφάνου πριν τον λιθοβολισμό του, παρουσία του Σαούλ-Παύλου (6.9-8.2). Υπάρχουν αρκετές ιστορικές ανακρίβειες εδώ όπως το γεγονός πως ο εβραϊκός νόμος του Μίσνα (sanhedrin 5.5.) απαιτούσε οι καταδικαστικές αποφάσεις να βγαίνουν μια μέρα μετά την δίκη ή ότι ο νόμος απαιτούσε από τους θανατοποινίτες και όχι από τους εκτελεστές να αφαιρούν τα ιμάτια τους (sanhendrin 6.3). Παρομοίως ο λόγος του Στεφάνου αντλεί στοιχεία από το Septuagint (την δημοφιλή ελληνική μετάφραση των Γραφών), πράγμα απίθανο για έναν ιθαγενή της Παλαιστίνης που μιλάει ενώπιον ενός Ιουδαϊκού δικαστηρίου, και μάλιστα συμπεριλαμβάνοντας όλα τα λάθη που υπάρχουν σ’ αυτήν την μετάφραση. 

Ο Στέφανος μας συστήνεται εντελώς ξαφνικά στις Πράξεις 6.5 σαν ο πρώτος χριστιανός που εκτελείται, μια ομολογουμένως περίεργη ιστορία δεδομένου ότι οι Πέτρος και Ιωάννης είχαν δικαστεί δυο φορές με τις ίδιες κατηγορίες. Άλλη μια ένδειξη ότι ο συγγραφέας ίσως δουλεύει πάνω σε διαφορετικές παραδόσεις. 

Ο Στέφανος μοιάζει περισσότερο με λογοτεχνικό χαρακτήρα. Ένα γενικό μοντέλο για οποιονδήποτε μετέπειτα μάρτυρα. Το όνομα του, Στέφανος, είναι πραγματικά ένα όνομα με έντονα συμβολική σημασία. Η Αποκάλυψη 2.10 προτρέπει τους χριστιανούς να μείνουν πιστοί μέχρι θανάτου για να λάβουν το “στέφανο της ζωής”. Επίσης η Α΄ Πέτρου 5.4 λέει πως όταν ο Ιησούς εμφανιστεί στους πιστούς, θα λάβουν τον “στέφανον της δόξης”. Παρομοίως η Β΄ Τιμόθεου 4.8 λέει πως οι μάρτυρες για την αγάπη του Ιησού θα λάβουν “στέφανο δικαιοσύνης”. Η Προς Εβραίους 2.7-8 λέει πως ο Ιησούς “στεφανώθηκε με δόξα και τιμή” κατά το μαρτύριο του. Πράγματι, η ιστορία του Στεφάνου μιμείται όλα τα στοιχεία από το μαρτύριο του Ιησού: Και οι δύο συγχωρούν τους εκτελεστές τους αμέσως πριν τον θάνατό τους (Πρ. 7.60. Λκ. 23.34). Και οι δύο δηλώνουν πως παραδίδουν το πνεύμα τους στον θεό κατά τον θάνατό τους (Πρ. 7.59, Λκ. 23.46). Και οι δύο πεθαίνουν απογυμνωμένοι από τα ιμάτιά τους (Πρ. 7.58, Λκ. 23.24). Και οι δύο βγάζουν “φωνή μεγάλη” (Πρ.7.60, Λκ. 23.46). Και όπως ο Ιησούς λέει στους κατηγόρους του πως θα τον δουν να κάθεται στα δεξιά του Πατέρα, ομοίως και ο Στέφανος λέει πως βλέπει τον Ιησού να κάθεται στα δεξιά του Πατρός (Πρ. 7.55, Λκ. 22. 69). 

 

Ο συγγραφέας δανείζεται επίσης στοιχεία από το ευαγγέλιο του Μάρκου. Ο Ιησούς συκοφαντείται από ψευδομάρτυρες, ακριβώς όπως ο Στέφανος. Και όπως ο Ιησούς κατηγορείται για την πρόθεσή του να γκρεμίσει τον Ναό, ομοίως ο Στέφανος κατηγορείται πως αυτός, “ο Ιησούς ο Ναζαρηνός”, είχε πει πως θα κατέστρεφε τον Ναό. Αξιοπρόσεκτα, όταν ο “Λουκάς” καταγράφει την ιστορία της σύλληψης και της δίκης του Ιησού, παραλείπει αυτές τις λεπτομέρειες αλλά τις χρησιμοποιεί στην ιστορία του Στεφάνου, δείχνοντας πως έχει επίγνωση πως κατασκευάζει την ιστορία. Ένας άλλος περίεργος παραλληλισμός βρίσκεται μεταξύ της σκηνής του “νεανίσκου” που τρέχει γυμνός κατά την σύλληψη του Ιησού και του “νεανία” Σαούλ που φυλάει τα ιμάτια των εκτελεστών. 

Όταν λοιπόν ο “Λουκάς” προσθέτει στον λόγο του Στεφάνου μια σύντομη αναφορά στον ιστορικό Ιησού (Οι Εβραίοι που τον πρόδωσαν και τον φόνευσαν όπως έκαναν και οι πατέρες τους με τους προφήτες – Πράξεις. 7.52-53), είναι πολύ πιθανόν να εισάγει δικές του υποθέσεις, καθότι ούτε ο Στέφανος δίνει κάποια λεπτομέρεια, ούτε το Σανχεντρίν φαίνεται να προβάλει κάποιον αντίλογο. Ή θα μπορούσε να αναφέρεται σε κάποια κοσμική ευθύνη αφού λέει “του οποίου τώρα σεις έχετε γίνει προδόται και φονείς. Σεις οι οποίοι ελάβατε τον νόμον με εντολάς, που ο Θεός σας έδωσε δια μέσου των αγγέλων, και δεν τον εφυλάξατε”. 

Ο συγγραφέας λοιπόν υποθέτει ότι δεν υπήρχε εβραϊκός αντίλογος σ’ όλα αυτά (ιστορικά απίθανο) και μέσα σ’ αυτόν τον 1200 λέξεων μακροσκελή και μονότονο λόγο, ο Στέφανος δεν αισθάνεται καμία ανάγκη να κάνει κάποια αναφορά στην ζωή, τα θαύματα, τις διδασκαλίες και την καταδίκη του Ιησού, πέρα από μια σύνοψη της βιβλικής ιστορίας των Εβραίων. Άρα και η ομιλία του Στεφάνου δεν προσφέρει τίποτα στην αναζήτηση του ιστορικού Ιησού. 

Από που πήραν τις ιδέες τους; 

Όλες οι υπόλοιπες πηγές του “Λουκά” είναι απλά λογοτεχνικές και όχι ιστορικές. Ο Αμερικανός καθηγητής Θεολογίας, Dennis MacDonald, έχει αναλύσει πως οι Πράξεις χρησιμοποιούν μοτίβα από τον Όμηρο τα οποία προσαρμόζουν στους νέους ήρωες: 

 

“Τα ναυάγια του Οδυσσέα και του Παύλου μοιράζονται λογοτεχνικούς παραλληλισμούς και λεξιλόγιο, η εμφάνιση ενός θεού που εγγυάται την ασφάλεια, η ανάβαση σε μια σχεδία, η άφιξη του ήρωα σ’ ένα νησί με φιλόξενους κατοίκους, η αποστολή του πίσω στην πορεία του (σε άλλο πλοίο).” 

 

Ο Παύλος ισχυρίζεται ότι ναυάγησε τρεις φορές (Β΄ Κορ. 11,25). Ο “Λουκάς” ίσως να εμπνεύστηκε απ’ αυτήν την ιστορία δανειζόμενος ιδέες από άλλες ιστορίες όπως του Ιωνά, της Οδύσσειας και της Αινειάδας. Οι Πράξεις αντιγράφουν συχνά τον Όμηρο. Η ανάσταση του Εύτυχου απο τον Παύλο βασίζεται στην ιστορία του Ελπήνωρα (ο Εύτυχος αποκοιμιέται σε ένα ψηλό παράθυρο, πέφτει, σκοτώνεται και ο Παύλος τον ανασταίνει. Ο Ελπήνωρας επίσης αποκοιμιέται, πέφτει απο ψηλά, σκοτώνεται και ο Οδυσσέας τον συναντά στον Αδη). Το όραμα του Κορνήλιου και του Πέτρου βασίστηκε σε μια παρόμοια ιστορία για τον Αγαμέμνωνα. Το ξεπροβόδισμα του Παύλου στην Μίλητο βασίστηκε στο αντίστοιχο ξεπροβόδισμα του Εκτωρα στην Ανδρομάχη. Η εκλογή του Ματθία στην εκλογή του Αίαντα. Η απόδραση του Πέτρου από την φυλακή στην απόδραση του Πριάμου από τον Αχιλλέα. 

 

Ο συγγραφέας των Πράξεων χρησιμοποίησε και άλλες λογοτεχνικές πηγές. Πχ οι αποδράσεις από την φυλακή στις Πράξεις 12.6-7 και 16:25-26 μοιράζονται αφηγηματικούς παραλληλισμούς με τις θεϊκές αποδράσεις στις Βάκχες του Ευριπίδη 440-49, 585-94 (θαυματουργικό σπάσιμο των αλυσίδων και απόδραση μετά από έναν σεισμό). 

 

Ο συγγραφέας των Πράξεων επίσης χρησιμοποιεί την ιστορία της βάπτισης από τον Ιωάννη για να συνθέσει την ιστορία της μεταστροφής του Παύλου και την βάπτιση του από τον Ανανία: 

 

1)Ιωάννης = Γιαχουχάναν = ο Γιαχβέ είναι μεγάλος. Ανανίας = Ανανγιάχου = Μεγάλος είναι ο Γιαχβέ. 

 

2) Ο Ιωάννης έλεγε: “ετοιμάσατε την οδόν Κυρίου, ευθείας ποιείτε τας τρίβους αυτού”. Ο Παύλος πηγαίνει στην “οδό που καλείται ευθεία” στην Δαμασκό. 

 

3) Η ιστορία μετά πηγαίνει αντίστροφα: Ο θεός μιλάει στον Παύλο σε όραμα (Πράξεις 9.3-8), προσεύχεται (9.11) μετά βαπτίζεται (9.18) και αμέσως μετά κηρύττει το ευαγγέλιο (9.20). Ο Ιησούς βαπτίζεται, μετά προσεύχεται, ο θεός του μιλάει από τον ουρανό (Λουκάς 3.21-22) και αμέσως μετά αρχίζει να κηρύττει το ευαγγέλιο. 

 

Ο “Λουκάς” φαίνεται επίσης να χρησιμοποιεί στοιχεία από το βιβλίο του Τωβίτ. Όταν ο Παύλος θεραπεύεται από την τυφλότητά του από τον Ανανία, “λέπια” πέφτουν απ’ τα μάτια του (Πράξεις 9,18). Στον Τωβίτ 3.17, ο άγγελος Ραφαήλ αφαιρεί τα “λέπια” (λεπίσαι τὰ λευκώματα) από τα μάτια του Τωβίτ. Και όπως ο Παύλος εξουσιοδοτείται από το Σανχεντρίν με ένα γράμμα για να συλλάβει χριστιανούς στη Δαμασκό (Πράξεις 9.1-2), έτσι και ο Τωβίτ λαμβάνει ένα γράμμα από τον πατέρα του προκειμένου να διεκδικήσει ένα χρηματικό ποσό σε μια ξένη πόλη (Τωβίτ 5.1-3). Ακόμα πιο αποκαλυπτικό είναι πως ο άγγελος που συνοδεύει τον Τωβίτ συστήνεται ως “γιος του Ανανία” και του εξηγεί πως θα θεραπεύσει την τυφλότητά του ακριβώς όπως ο Ιησούς, σαν θεϊκό ον, στέλνει τον Παύλο σε κάποιον Ανανία για τον ίδιο λόγο (Πράξεις 9.10-17). 

Οι αφηγηματικές συμπτώσεις στις Πράξεις είναι επίσης πάρα πολλές για να αποτελούν πιστευτή ιστορία. Οι Πέτρος και Παύλος ανασταίνουν, αντίστοιχα, κάποιον απ΄τους νεκρούς (Πράξεις 9.36-40, 20.9-10). Και οι δύο θεραπεύουν έναν παράλυτο (3.1-8, 14.8-10), χρησιμοποιούν απίστευτες θεϊκές δυνάμεις (5.15, 19.11-12), νικούν έναν μάγο (8.18-23, 13.6-11) αλλά και δραπετεύουν θαυματουργικά από την φυλακή (12.6-10. 16.25-26). Αντίστοιχα, όπως ο θεός στέλνει έναν όραμα στον Κορνήλιο σχετικά με τον Πέτρο για να τον σώσει (Πράξεις 10), έτσι και στον Παύλο στέλνει έναν Μακεδόνα σε όραμα για να σώσει τους Μακεδόνες (6.9-10). 

 

Ο συγγραφέας των Πράξεων κάνει και αρκετούς παραλληλισμούς μεταξύ Παύλου και του βίου του Ιησού: 

Και οι δύο κάνουν μεγάλες περιοδείες που καταλήγουν στην Ιερουσαλήμ. Εκεί συλλαμβάνονται με την κατηγορία της διατάραξης της ησυχίας του Ναού και αντιμετωπίζουν έναν Ηρωδιανό μονάρχη και Ρωμαίους προκουράτορες αντίστοιχα. Και στις δυο περιπτώσεις έχουμε τους Εβραίους να μεθοδεύουν συνωμοσίες εναντίον τους, αλλά το τέλος να βρίσκονται αθώοι. Και στις δύο περιπτώσεις ανακρίνονται απ’ τους “αρχιερείς και όλο το Σανχεντρίν” και κάνουν προβλέψεις για το τι θα συμβεί μετά το τέλος τους. 

 

Αλλά ο Παύλος τα κάνει όλα σε μεγαλύτερα μεγέθη από τον Ιησού: Τα ταξίδια του είναι πολύ μεγαλύτερης κλίμακας: ταξιδεύει γύρω από την μεσόγειο (αντί της λίμνης της Γαλιλαίας όπως έκανε ο Ιησούς) και μάλιστα σ’ ένα ταξίδι αντιμετωπίζει μια άγρια καταιγίδα, ακριβώς όπως ο Ιησούς, αλλά σώζεται από την πίστη. Οι δίκες του κρατάνε για χρόνια και, αντίθετα με τον Ιησού, πραγματικοί στρατοί επιδιώκουν να τον σκοτώσουν ή να τον σώσουν (Πρ. 23.20-24). Ο Ιησούς προκαλεί βίαιες αντιδράσεις διαβάζοντας τις Γραφές στην συναγωγή (Λκ. 23.20-24), ομοίως ο Παύλος προκαλεί δυο φορές βίαιες αντιδράσεις για τον ίδιο λόγο (Πρ. 13.14-52, 17. 1-5). Και ενώ ο Ιησούς στο τέλος έχει έναν βίαιο και λυτρωτικό θάνατο χωρίς να προσπαθεί να προσηλυτίσει κάποιον μετά την ανάσταση του, ο Παύλος “Εμεινε δε δύο ολόκληρα έτη εις ιδιαίτερον οίκημα, το οποίον είχε ενοικιάσει και εδέχετο με χαράν όλους εκείνους, που ήρχοντο εις επίσκεψίν του, εκήρυσσε δε προς αυτούς την βασιλείαν του Θεού και εδίδασκε τα περί του Κυρίου Ιησού Χριστού με κάθε παρρησίαν, χωρίς να του παρεμβάλη κανείς κανένα εμπόδιον” (Πρ. 28.31), κάτι που ούτε ο ίδιος ο Ιησούς δεν κατάφερε κατά την διάρκεια της κράτησής του απ’ τους Ρωμαίους. 

 

Ο Παύλος πάλι έχει μία παρ’ ολίγον ιστορία βίαιου θανάτου και ανάστασης (Πρ. 14.19-21), αλλά αμέσως μετά συνεχίζει ακάθεκτος κερδίζοντας περισσότερους πιστούς. Και όπως ο Ιησούς (Λκ. 22.70), όλα αυτά συμβαίνουν αμέσως μετά την αναγνώρισή του ως θεού (το περιστατικό με τον Βαρνάββα στα Λύστρα – Πρ. 14.11-18). Και στο τέλος, αντίθετα με τον Ιησού, ο Παύλος στέλνεται να συναντήσει τον αυτοκράτορα, κάτι που ο Ιησούς δεν κατάφερε. 

Όλοι οι παραλληλισμοί μεταξύ Πέτρου και Παύλου και μεταξύ Παύλου και Ιησού, είναι μάλλον απίθανη ιστορία. Ο γνωστός μελετητής John Dominic Crossan, έχει υποστηρίξει πως ακόμα και η ιστορία της μεταστροφής του Παύλου στις Πράξεις 9.1-20 παραλληλίζεται με την ιστορία στους Εμμαούς, στον Λουκά 24.13-35: 

 

1) Και οι δύο ιστορίες συμπεριλαμβάνουν ένα ταξίδι σε άλλη πόλη. 2) Και οι δύο ιστορίες συμπεριλαμβάνουν μία αποκάλυψη του Χριστού. 3) Στον Λουκά αυτό συμβαίνει ενώ “ἤγγισαν” την πόλη και “ἐπορεύοντο”, ενώ στις Πράξεις ο Παύλος “ἐγγίζειν” την Δαμασκό και “πορεύεσθαι” προς αυτήν. 4) Και στις δυο περιπτώσεις ο Ιησούς δίνει οδηγίες στους άπιστους, ενώ αμέσως μετά γίνονται πιστοί και διακηρύσσουν την νέα πίστη τους. 5) Και στις δυο ιστορίες είναι τουλάχιστον δυο άτομα στον δρόμο, αλλά αναφέρεται μόνο το όνομα του ενός (Σαούλ και Κλεόπας αντίστοιχα). 6) Και στις δυο ιστορίες οι “αρχιερείς” της Ιερουσαλήμ κατονομάζονται ως εχθροί της εκκλησίας. 7) Στον Λουκά ο θεός λέει πως ο Ιησούς πρέπει να μαρτυρήσει ακριβώς όπως ο Ιησούς λέει στον Παύλο πως “ἐγὼ γὰρ ὑποδείξω αὐτῷ ὅσα δεῖ αὐτὸν ὑπὲρ τοῦ ὀνόματός μου παθεῖν.” 8) Και στις δυο ιστορίες συμπεριλαμβάνεται μια ιστορία τυφλότητας (Ο Κλεόπας με τον σύντροφό του δεν μπορούσαν να δουν τον Ιησού γιατί “οἱ δὲ ὀφθαλμοὶ αὐτῶν ἐκρατοῦντο τοῦ μὴ ἐπιγνῶναι αὐτόν” αλλά μετά από λίγο “διηνοίχθησαν οἱ ὀφθαλμοί, καὶ ἐπέγνωσαν αὐτόν”). 9) Στον Λουκά το περιστατικό γίνεται την τρίτη μέρα, ενώ ο Παύλος τυφλώνεται για τρεις μέρες. 10) Στον Λουκά η “τυφλότητα” θεραπεύεται μετά από ένα γεύμα, ενώ στις Πράξεις ένα γεύμα ακολουθεί μετά την θεραπεία της τυφλότητας. 

 

Τέτοιου είδους αναλύσεις καταστρέφουν την ιστορική αξιοπιστία όλων των άλλων αφηγήσεων στις Πράξεις. Το βιβλίο των Πράξεων μοιράζεται κοινά χαρακτηριστικά με όλα τα άλλα περιπετειώδη μυθιστορήματα της εποχής: Όλα προβάλλουν έναν συγκεκριμένο θεό ή θρησκεία. Όλα περιέχουν περιπετειώδη ταξίδια, θαυμαστά υπερφυσικά γεγονότα και συναντήσεις με εξωτικούς λαούς (Πρ. 14. 8-19, 19.23-41, 28.1-6). Θεϊκές παρεμβάσεις και οράματα που παίζουν κομβικό ρόλο στην πλοκή. Θαυματουργικές αποδράσεις (Πρ. 12, 16, 21, 26) και άγριους διώκτες. Εκστασιασμένα πλήθη (που γίνονται βασικοί χαρακτήρες στην Έφεσο και την Ιερουσαλήμ, στις Πράξεις 6-7, 18-19, 21-22). Ζευγάρια ηρώων που χωρίζουν και μετά επανενώνονται (Πρ. 16:13-40). 

 

Συμπερασματικά, οι Πράξεις είναι ένα κλασικό αρχαίο μυθιστόρημα και όχι μια ιστορική μονογραφία. Και φυσικά τίποτα απ’ τα παραπάνω δεν μπορεί να αποδοθεί σε συμπτώσεις. Αν και δεν μπορούμε να απορρίψουμε τα πάντα εκεί μέσα ως έργο μυθοπλασίας, οι Πράξεις δεν προσφέρουν σχεδόν τίποτα στην αναζήτηση του ιστορικού Ιησού. Ο “Λουκάς”, όπως και με το ευαγγέλιο του, δεν γράφει ιστορία αλλά την επινοεί. Δεν ξέρουμε καν αν ο ίδιος ήταν ιστορικός. Ίσως χρησιμοποιεί πηγές της εποχής για να δημιουργήσει το ιστορικό παρασκήνιο στην ιστορία του, ώστε μετά να το “πουλήσει” σαν ιστορία. Αυτό που μένει όμως στο τέλος είναι μια ευφάνταστη ιστορία θρησκευτικής μυθοπλασίας και προπαγάνδας.

 

Έλληνες Μυθικιστές

Η Χρονολόγηση των Ευαγγελίων

 

 

Στην παρούσα ανάρτηση θα αναδειχθούν μερικά από τα στοιχεία που υπάρχουν, στο γιατί τα Ευαγγέλια και κατ’ επέκτασιν και οι Πράξεις, δείχνουν να έχουν συνταχθεί αρκετά μετά το 70 κ.ε. και την καταστροφή της Ιερουσαλήμ. 

 

Ένα από τα επιχειρήματα που λέγονται στην προσπάθεια ανασκευής των αντιφάσεων και των λαθών που αυτά εμπεριέχουν, είναι ότι δεν έχουν σκοπό να γράψουν ιστορία και για αυτό αποδέχονται κάποια μικρά λάθη. Φυσικά τα λάθη είναι μεγάλα όπως θα φανεί, αλλά εδώ θα εξηγήσουμε αν τέτοια λάθη θα ήταν επιτρεπτά αν είχαν γραφεί πριν το 70 κ.ε. Επίσης υπάρχουν κάποια χωρία που δείχνουν εποχές που δεν ήταν σε δράση ο Ιησούς, που ενισχύουν την μεταγενέστερη γραφή τους. 

 

Τα ίδια τα κείμενα όλα, παρουσιάζουν μόνο ένα σίγουρο κοινό ιστορικό στοιχείο: Το τέλος της δράσης του Ιησού έγινε μέσα στην διοίκηση του Πιλάτου, που εκτείνεται από το 26 έως το 36 κ.ε. και κοντά στον θάνατο του Ιωάννη του Βαπτιστή που τον ξέρουμε επίσης από τον Ιώσηπο. Εκτός αυτού έχουν εξαιρετικά λίγα ιστορικά στοιχεία, αντιφάσκοντας μεταξύ τους, τα οποία δεν βοηθούν, αλλά συσκοτίζουν την πραγματικότητα, βοηθώντας έτσι περισσότερο την μυθικιστική εκδοχή της συγγραφής τους.

 

Επιχειρήματα υπέρ της χρονολόγησης πριν το 70 κ.ε. 

 

Αρχικά, να υπενθυμίσω την σειρά με την οποία γράφηκαν τα Ευαγγέλια. Το πρώτο είναι το Κατά Μάρκον και το τελευταίο το Κατά Ιωάννην. Η παραδοσιακή χρονολόγηση για το Κατά Μάρκον είναι μεταξύ του 48 και του 65 κ.ε. και του Κατά Ιωάννην 90-120 κ.ε.

 

Οι απολογητές χρονολογούν τα Συνοπτικά Ευαγγέλια και τις Πράξεις πριν το 70 και τα επιχειρήματα για αυτό είναι:

 

-Πρέπει να ζούσαν οι αυτόπτες μάρτυρες που τα έγραψαν οι ίδιοι. 

-Αναφέρονται στα Ευαγγέλια οι Σαδδουκαίοι που μετά την Καταστροφή εξαφανίστηκαν (σφάχτηκαν από τους Ζηλωτές ως συνεργάτες των Ρωμαίων λίγο πριν την πολιορκία), οπότε δεν υπήρχε λόγος να αναφερθούν. 

-Δεν αναφέρονται γεγονότα όπως η Καταστροφή του 70, ή ο λιθοβολισμός του Ιακώβου του Αδελφόθεου, άρα οι Πράξεις πρέπει να γράφηκαν πριν το 60 και τα Ευαγγέλια νωρίτερα. 

 

Κανένας σοβαρός μελετητής πλέον δεν πιστεύει ότι τα Ευαγγέλια εγράφησαν από τους συγκεκριμένους μαθητές ή ακολούθους. Τα ίδια είναι ανώνυμα και γράφονται ως το Κατά Μάρκον Ευαγγέλιον, και όχι το Ευαγγέλιο του Μάρκου, το ίδιο και τα υπόλοιπα.

 

Το παλαιότερο είναι αυτό του υποτίθεται Μάρκου που υποτίθεται ότι ήταν από δεύτερο χέρι (μαθητής του Πέτρου) και όχι του Ματθαίου ή του Ιωάννη, υποτίθεται μαθητών και αυτοπτών μαρτύρων, τα οποία μαζί με του Λουκά, αντιγράφουν το Κατά Μάρκον ή το λαμβάνουν υπόψιν τους. Για τις Πράξεις το μόνο σίγουρο είναι ότι γράφηκαν από τον ίδιο συγγραφέα του Κατά Λουκάν και μετά από αυτό. 

 

Ο ίδιος ο Ματθαίος, αν ήταν ο συγγραφέας, δεν θα έγραφε το όνομά του στο κείμενο που έγραψε ο ίδιος, στο 3ο πρόσωπο σαν να ήταν κάποιος άλλος. 

 

2 Τῶν δὲ δώδεκα ἀποστόλων τὰ ὀνόματά ἐστιν ταῦτα· πρῶτος Σίμων ὁ λεγόμενος Πέτρος καὶ Ἀνδρέας ὁ ἀδελφὸς αὐτοῦ, καὶ Ἰάκωβος ὁ τοῦ Ζεβεδαίου καὶ Ἰωάννης ὁ ἀδελφὸς αὐτοῦ, 3 Φίλιππος καὶ Βαρθολομαῖος, Θωμᾶς καὶ Ματθαῖος ὁ τελώνης, (Κατά Ματθαίον, 10.2) 

 

Ο Ιωάννης δεν γράφει θαύματα και γεγονότα που στα άλλα φέρεται ως παρών και είχε συγκεκριμένη δράση. Υπάρχουν τέτοιες αντιφάσεις μεταξύ τους, από τις οποίες σημείωσα αρκετές στην δημοσίευση θρησκεία θαυμάτων, που είναι ξεκάθαρο ότι δεν έχουν γραφτεί από αυτόπτες μάρτυρες, αλλά από παλαιότερες ιστορίες. Το επιχείρημα αυτό λοιπόν που στηρίζεται στην αξιοπιστία των ιδίων κειμένων που όπως είδαμε είναι τρωτή, δεν είναι σοβαρό. 

 

Τα άλλα δύο επιχειρήματα είναι ακόμα πιο ασθενή. Πάρα πολλά κείμενα ιστορικά ή λογοτεχνικά, αναφέρονται σε μια συγκεκριμένη εποχή, με στοιχεία εκείνης της εποχής, στοιχεία που μετά μπορεί να εξαφανίστηκαν, όπως και μπορούν να μην αναφέρονται σε μεταγενέστερα συμβάντα παρόλο που τα γνωρίζουν. 

 

Το δεύτερο επιχείρημα για τους Σαδδουκαίους, είναι αστείο για έναν επιπλέον λόγο. Στα Ευαγγέλια δεν είναι παράλογο να αναφέρονται ακόμα και να ήξεραν ότι αργότερα εξαφανίστηκαν, γιατί πάνω στους Σαδδουκαίους στήνονται ενδιαφέρουσες σκηνές όπως η σκηνή σύγκρουσης Φαρισαίων Σαδδουκαίων στις Πράξεις (23.6), για να γλιτώσει ο ήρωας (Ο Παύλος), ή σχετικά θεολογικά κηρύγματα από τον Ιησού για την αθανασία και πως την φανταζόταν πυροδοτώντας και μεταγενέστερα σχόλια των Πατέρων όπως ο Χρυσόστομος στο Υπόμνημα στο Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον. Είχε δηλαδή θεολογική χρησιμότητα για τους συντάκτες. Άλλωστε η αντίθεση των Σαδδουκαίων για την Ανάσταση ήταν ένας ακόμα καλός λόγος να τον σταυρώσουν όπως λένε τα Ευαγγέλια, άρα η χρησιμότητά τους στο σενάριο μεγάλη και άσχετη από την εξαφάνισή τους αργότερα. 

 

Αν βάλουμε κάτω την γραμμή του χρόνου θα δούμε ότι από το 30-36 κ.ε. την θρυλούμενη δηλαδή περίοδο, τα μόνα που υπάρχουν είναι οι επιστολές του Παύλου, αυθεντικές ή μη. Τα επόμενα σίγουρα χριστιανικά κείμενα είναι από τα μέσα του 2ου αι., η απόσταση είναι τεράστια. 

 

Γενικά, όσοι θεωρούν ότι γράφηκαν πριν το 70 ξεκινούν από την μέχρι τώρα επιβληθείσα παραδοχή ότι ήταν θεόπνευστα, άρα δεν έχουν λάθη και ότι γράφηκαν από τους ίδιους τους φερόμενους ως συγγραφείς τους. Το εντυπωσιακό όμως είναι, ότι κανένα έστω μεταγενέστερο χριστιανικό κείμενο δεν αναφέρεται άμεσα σε αυτή την επανάσταση που ταρακούνησε την περιοχή. Είναι επίσης ενδιαφέρον ότι γενικά η Επανάσταση αυτή αν και έχει ιδιαίτερη σημασία για την εξέλιξη του μεσσιανικού μηνύματος, απουσιάζει πλήρως και από τις αναλύσεις των σύγχρονων χριστιανών, σαν να μην υπήρξε καν, σαν να θέλουν να την ξεχάσουν. Ας δούμε τώρα τι στοιχεία έχουμε για την μεταγενέστερη γραφή τους. 

 

Πλήρης άγνοια της εποχής που αναφέρουν 

 

Μέχρι και το 70 κ.ε. η κατάσταση στην Ιουδαία είχε μια σχετική σταθερότητα ως προς τις κοινωνικές και θρησκευτικές συνήθειες των Εβραίων. Υπήρχε βέβαια μια διαρκώς αυξανόμενη τριβή και ταραχές με τους Ρωμαίους και τους άρχοντες που είχαν επαφή μαζί τους, όπως και μια όλο αυξανόμενη εμφάνιση προφητών και μεσσιών που ενέτειναν την όλη κατάσταση διαδίδοντας το μεσσιανικό κήρυγμα (δες πολλοί χριστοί πολλοί μεσσίες). 

 

Ο λαός παρασυρόταν από την ένταση αυτή, τα έκτροπα γινόντουσαν όλο και πιο συχνά, κάτι που δήλωνε ότι σύντομα θα γίνει η έκρηξη και η έκρηξη ήλθε. Όλες οι τάξεις και οι φατρίες πολέμησαν λυσσαλέα για την ελευθερία τους και έχασαν. Το αποτέλεσμα από αυτή την σύγκρουση, ήταν να καταστραφεί η Ιερουσαλήμ και ο εμβληματικός για τους Εβραίους ναός του Γιαχβέ, να αποδεκατιστεί ο πληθυσμός και να επανέλθουν σε σκληρότερη κατάσταση από την προηγούμενη. Οι μεσσιανιστές και οι μεσσίες, τους είχαν υποσχεθεί όχι μόνο την ανεξαρτησία, αλλά ακόμα περισσότερο την κατατρόπωση του εχθρού και την δημιουργία επιτέλους του μεγάλου βασιλείου του ενωμένου Ισραήλ που θα κυριαρχούσε. Αντί αυτού η σκλαβιά εντείνεται, η δε ανατροπή αυτής της κατάστασης όλο και απομακρύνεται. Η προσπάθεια για την εκλογίκευση αυτής της «απάθειας» του Γιαχβέ για τις καταστροφές αυτές προς τον αγαπημένο του λαό, δημιούργησε διάφορες ερμηνείες και αντίστοιχες σέκτες. Κάποιοι από αυτούς, προφανώς οι ρέποντες προς τους Φαρισαίους, συνέχισαν να θεωρούν ότι, ήταν μια ακόμα δοκιμασία και ο μεσσίας τους δεν ήρθε ακόμα και θα έρθει στο μέλλον. Κάποιοι άλλοι που είχαν διαφορετική θεολογία, ότι ήρθε μεν στο παρελθόν αλλά δεν εισακούστηκε και θα ξαναέλθει οριστικά πλέον στο μέλλον για την τελική κρίση, αυτοί ονομάστηκαν σταδιακά χριστιανοί. Αυτή η διάκριση μπορούσε να γίνει μετά την επανάσταση.

 

Αυτό που είναι σίγουρο ότι μέχρι και το 70, οι Εβραίοι ακολουθούσαν πιστά τις παραδόσεις τους όπως αυτές ήταν καταγεγραμμένες από τον «Νόμο», δηλαδή την Παλαιά Διαθήκη. Μετά την καταστροφή, με το αραίωμα του πληθυσμού, με τις μεταναστεύσεις, με την καταστροφή του ιερατείου τους, με την δημιουργία καινούργιων σεκτών, πολλά από τα αυστηρά τους έθιμα, χαλάρωσαν ή τροποποιήθηκαν και διαφοροποιήθηκαν ανά περιοχή ή σέκτα. Η ημερομηνία αυτή πρέπει να είναι και ορόσημο στην συλλογική τους μνήμη. Τα προ της επανάστασης γεγονότα πλέον θολώνουν και με τις χιλιάδες σέκτες που εμφανίζονται αποκτούν άλλη αξία για τον κάθε ένα. 

 

Ο Μυστικός Δείπνος

 

Ας δούμε τώρα πως περιγράφεται ο Μυστικός Δείπνος που σύμφωνα με τους Συνοπτικούς ήταν και το πασχαλινό γεύμα. Είναι το βράδυ της Πέμπτης που για αυτούς είναι και Πάσχα. Στο παλαιότερο όλων, στο Κατά Μάρκον, θα το βρούμε από το Κατά Μάρκον 14.12:

 

Καὶ τῇ πρώτῃ ἡμέρᾳ τῶν ἀζύμων, ὅτε τὸ πάσχα ἔθυον, λέγουσιν αὐτῷ οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ· Ποῦ θέλεις ἀπελθόντες ἑτοιμάσωμεν ἵνα φάγῃς τὸ πάσχα 15 καὶ αὐτὸς ὑμῖν δείξει ἀνώγαιον μέγα ἐστρωμένον ἕτοιμον· καὶ ἐκεῖ ἑτοιμάσατε ἡμῖν. καὶ ἐξῆλθον οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ καὶ ἦλθον εἰς τὴν πόλιν, καὶ εὗρον καθὼς εἶπεν αὐτοῖς, καὶ ἡτοίμασαν τὸ πάσχα. 17 Καὶ ὀψίας γενομένης ἔρχεται μετὰ τῶν δώδεκα. 18 καὶ ἀνακειμένων αὐτῶν καὶ ἐσθιόντων εἶπεν… Καὶ ἐσθιόντων αὐτῶν λαβὼν ὁ Ἰησοῦς ἄρτον εὐλογήσας ἔκλασε καὶ ἔδωκεν αὐτοῖς καὶ εἶπε·…..23 καὶ λαβὼν τὸ ποτήριον εὐχαριστήσας ἔδωκεν αὐτοῖς, καὶ ἔπιον ἐξ αὐτοῦ πάντες. καὶ εἶπεν αὐτοῖς· Τοῦτό ἐστι τὸ αἷμά μου τὸ τῆς καινῆς διαθήκης τὸ περὶ πολλῶν ἐκχυνόμενον. (Σημείωση: Το «καινής» εδώ προστέθηκε μεταγενέστερα)

 

Η διήγηση στο Κατά Ματθαίον ξεκινά από το 26.17 και στο Κατά Λουκάν στο 22.7 με μικρές διαφορές. Στο Κατά Ιωάννην όμως η κατάσταση αλλάζει· το δείπνο αυτό δεν ήταν πασχαλινό (και εδώ υπάρχει άλλη μια σοβαρή ασυμφωνία), αφού το Πάσχα σύμφωνα με αυτό, ήταν την επόμενη μέρα την Παρασκευή. Αυτό φαίνεται από τα παρακάτω χωρία: 

 

19.14 ἦν δὲ Παρασκευὴ τοῦ πάσχα, ὥρα δὲ ὡσεὶ ἕκτη· καὶ λέγει τοῖς Ἰουδαίοις· Ἴδε ὁ βασιλεὺς ὑμῶν… 28 Ἄγουσιν οὖν τὸν Ἰησοῦν ἀπὸ τοῦ Καϊάφα εἰς τὸ πραιτώριον· ἦν δὲ πρωΐ· καὶ αὐτοὶ οὐκ εἰσῆλθον εἰς τὸ πραιτώριον, ἵνα μὴ μιανθῶσιν, ἀλλ’ ἵνα φάγωσι τὸ πάσχα. 29 ἐξῆλθεν οὖν ὁ Πιλᾶτος ἔξω πρὸς αὐτοὺς καὶ εἶπε·…

 

Ο δείπνος της Πέμπτης, λοιπόν στο Κατά Ιωάννην και σε αντίθεση με τα Συνοπτικά, δεν είναι πασχαλινός και ξεκινάει στο 13.1:

 

1 Πρὸ δὲ τῆς ἑορτῆς τοῦ πάσχα εἰδὼς ὁ Ἰησοῦς ὅτι ἐλήλυθεν αὐτοῦ ἡ ὥρα… 2 καὶ δείπνου γινομένου...

 

Δεν υπάρχει αρτοκλασία και οινοποσία με τις αντίστοιχες γνωστές ευχές, υπάρχει όμως κάτι που δεν υπάρχει στους Συνοπτικούς, το πλύσιμο των ποδιών των μαθητών, που δίνει ευκαιρία για άλλο θεολογικό κήρυγμα. 

 

Η μεγάλη διαφορά εδώ δεν είναι φυσικά τι σόι δείπνος ήταν αυτός, αλλά ότι ο Ιωάννης τοποθετεί το ίδιο το Πάσχα σε άλλη μέρα, άρα και τελικά σε άλλη χρονιά από τους Συνοπτικούς. Έχουμε δηλαδή διαφορά σε κάτι βασικό για το σενάριο, που εντείνει την μυθικιστική θέση δηλαδή αυτή του δημιουργημένου σεναρίου. 

 

Ας δούμε λοιπόν τις ανακολουθίες των Συνοπτικών για το θέμα αυτό γιατί το πασχαλινό τραπέζι και οι συνήθειες είναι πλέον γνωστό πως εορταζόταν. 

 

Η πρώτη μέρα των άζυμων είναι αυτή που ακολουθεί το Πάσχα και όχι αυτή η του Πάσχα ως αναφέρουν, ξεκάθαρη άγνοια. Η μέρα που γίνεται το πασχαλινό δείπνο είναι η ίδια η ημέρα του Πάσχα στις 14 Νισάν. (Λευ. 28.16-18, Έξ. 14.20). 

 

Το τι περιελάμβανε το πασχαλινό τραπέζι ήταν εθιμικό και βρίσκεται πλέον γραμμένο στο Ταλμούδ. Το κύριο θέμα του ήταν το πασχαλινό αρνί που υπήρχε ειδική διαδικασία για το πως θα σφαχτεί, και ένα τελετουργικό στο δείπνο με συγκεκριμένα συμβολικά χαρακτηριστικά (Άζυμο ψωμί, πικρόχορτα, η χαροσέτ, αλμυρό νερό που βουτούσαν τα λαχανικά, το γνωστό αρνί και 4 οπωσδήποτε ποτήρια για κρασί – ενίοτε προσέθεταν και 5ο για τον Προφήτη Ηλία). Τίποτα από όλα αυτά δεν αναφέρεται στους Συνοπτικούς. Το μόνο που υπάρχει είναι ένα ποτήρι κρασί (απαράδεκτο για πασχαλινό εβραϊκό δείπνο) και άρτος που πουθενά δεν αναφέρεται ως άζυμος. Οι Συνοπτικοί δεν είχαν δει ποτέ τους το παραδοσιακό δείπνο του Πάσχα όπως γιορταζόταν πριν την καταστροφή της Ιερουσαλήμ. Ο Μυστικός Δείπνος δείχνει ένα δημιουργημένο επεισόδιο για θεολογικούς λόγους.

 

[Πληροφορίες: Remsburg J., The Christ, 2007, #257. 

Wise J., Martyrdom of Jesus, 1874, 36-37. 

Θεοδωρίδης Κ., Η απάτη των Ευαγγελίων, 2011, Κεφ.12.] 

 

Η δίκη 

 

Ας δούμε ένα άλλο θέμα που επίσης δείχνει ανακολουθία προς τα ειωθότα της εποχής. Ο Ιησούς με τους μαθητές μετά αμέσως από τον δείπνο, βγαίνουν για βόλτα στο όρος των Ελαιών. Ταυτόχρονα οι ιερείς συνεδριάζουν και μαζεύεται όχλος για να τους συλλάβει. 

 

Μόνο που ο Μωσαϊκός Νόμος απαγορεύει αυστηρά να βγαίνουν έξω την νύκτα του Πάσχα (Έξοδος, 12.22-25). Αλλά δεν φθάνει αυτό, ο όχλος είναι οπλισμένος και το ίδιο είχε ζητήσει νωρίτερα ο Ιησούς από τους μαθητές του να πάρουν όπλα (Κατά Λουκάν, 22: 36-38) και μάλιστα εμφανίστηκε και ένας μαχαιροβγάλτης που έκοψε ένα αυτί για να γίνει σε μία από τις εκδόσεις του σεναρίου μόνο, και το σχετικό θαύμα. 

 

Μόνο που ο Μωσαϊκός Νόμος απαγόρευε από τους Εβραίους όταν βγαίνουν από το σπίτι τους τις μεγάλες γιορτές (ακόμα και τα Σάββατα) να είναι οπλισμένοι (αναφέρεται στο Μακκαβαίων Α’, 2.32-34, Β’ 5.25 και καταγράφηκε αργότερα στο Ταλμούδ-Σαμπάτ 63α, αντίστοιχα υπάρχουν και σχετικές αναφορές στον Ιώσηπο).

 

Το Κατά Ιωάννην που γράφηκε αργότερα, φαίνεται ότι γνώριζε κάτι περισσότερο και για τον λόγο αυτό προσπάθησε να κάνει διορθώσεις, αλλάζοντας την ημερομηνία του Πάσχα μια μέρα μετά. Επίσης δεν έβαλε οπλισμένους Εβραίους για να τον συλλάβουν, παρ’ όλο που είναι το πιο αντισημιτικό από όλα, αλλά τον ρωμαϊκό στρατό. Μόνο που ο ρωμαϊκός στρατός σε αυτό, φαίνεται να ελέγχεται από τους Εβραίους ιερείς και σε αυτούς φέρνει τον Ιησού. Παράλογα πράγματα. Δεν έβαλε επίσης πασχαλινό δείπνο, αλλά ένα απλό δείπνο. Δεν μπόρεσε όμως να διαγράψει τον μαχαιροβγάλτη και τον ονοματίζει, ήταν ο Πέτρος που λίγο μετά θα απαρνηθεί και τον δάσκαλό του. 

 

Φυσικά όλα αυτά εντείνουν την παρουσίαση των συμβάντων αυτών ως προϊόντων μυθοπλασίας. Πάμε τώρα στην περίφημη δίκη… 

 

Το δικανικό σύστημα των Εβραίων εκείνη την εποχή, μπορούσε να δικάσει μόνο θρησκευτικά ή αστικά θέματα. Με βάση αυτό καταδικαζόντουσαν σε θάνατο τα παρακάτω αδικήματα (υπογραμμισμένοι οι τρόποι θανάτωσης και έντονα τα πιθανά αδικήματα με τα οποία θα μπορούσαν να κατηγορήσουν τον Ιησού και να τον σκοτώσουν με αυτά που ξέρουμε από τα Ευαγγέλια):

 

Η δολοφονία, η αποστασία μιας κοινότητας προς την ειδωλολατρεία, η μοιχεία, η απαγωγή, η ψευδής προφητεία, σωματικές βλάβες σε γονείς, προφητεία στο όνομα αλλοεθνών θεοτήτων και η ατασθαλία με αποκεφαλισμό ή στραγγαλισμό. 

 

Η μαγεία, ειδωλολατρεία, βλασφημία, παιδεραστία, νεκρομαντεία, παραβίαση του Σαββάτου, κτηνοβασία, παραβίαση των υποχρεώσεων προς τους γονείς με λιθοβολισμό. 

 

Τέλος, με κάψιμο, η διαφθορά κόρης ιερέα και η αιμομιξία. 

 

Το μεγάλο συνέδριο το Σανχεντρίν, αποτελείτο από 72 άριστα κατηρτισμένους με τον Νόμο, καθαρούς Εβραίους και η απόφασή του ήταν τελεσίδικη. Δεν μπορούσε να ασχοληθεί με μια υπόθεση πρωτόδικα και κάθε υπόθεση που έφθανε σε αυτό ήδη είχε περάσει από ένα τριμελές δικαστήριο ή ένα Μικρό Συνέδριο (με 23 μέλη). Δεν υπήρχε μονομελές δικαστήριο. 

 

Το Σανχεντρίν συνεδρίαζε μόνο Δευτέρα και Πέμπτη. Δεν συνεδρίαζε Σάββατο και τις μέρες των γιορτών όπως το Πάσχα, των Αζύμων κλπ. Δεν ξεκινούσε να συνεδριάζει Παρασκευή γιατί η επόμενη μέρα ήταν Σάββατο. Ξεκινούσε το πρωί και ειδικά για τις κακουργηματικές υποθέσεις μέχρι πριν την Δύση του Ηλίου. Απαγορευόταν η συνεδρίαση το βράδυ. Συνεδρίαζε δύο συνεχόμενες μέρες. Την πρώτη μέρα γινόταν η εκδίκαση και την δεύτερη η ανακοίνωση των ποινών. 

 

Πριν την εκδίκαση ένας κήρυκας γυρνούσε την πόλη (Ο Ιώσηπος αναφέρει μέχρι και 40 ημέρες πριν) και φώναζε για την εκδίκαση και αν υπήρχε κάποιος να βοηθήσει την υπεράσπιση του κατηγορούμενου. Για να καταδικαστεί κάποιος πρέπει να υπήρχαν δύο μόνον απόλυτα αξιόπιστοι μάρτυρες που εξετάζονται χωριστά και μόνο αν συμφωνούσαν προχωρούσε η δίκη. Ο ψευδομάρτυρας τιμωρούταν με την ίδια ποινή που αντιμετώπιζε ο κατηγορούμενος. 

 

Για να τιμωρηθεί κάποιος για κάποιο αδίκημα, θα πρέπει οι μάρτυρες να τον είχαν προειδοποιήσει για αυτό και τις συνέπειές του. Η μη προειδοποίηση μπορούσε να ελευθερώσει τον κατηγορούμενο ακόμα και αν είχε αποδειχθεί η ενοχή του. Το δικαστήριο δεν αναγνώριζε ποτέ την ομολογία του ίδιου του κατηγορούμενου, ακόμα και αν παραδεχόταν την ενοχή του.

 

Άλλη μια ενδιαφέρουσα διάταξη του δικαστηρίου αυτού, απορρέει από το ότι δεν υπήρχαν ειδικοί συνήγοροι ή δικηγόροι για την υπεράσπιση του κατηγορουμένου και οι συνήγοροι και κατήγοροι του ήταν οι ίδιοι οι δικαστές και οι μάρτυρες. Για τον λόγο αυτό όταν υπήρχε ομόφωνη καταδίκη ενός κατηγορούμενου, αυτό οδηγούσε αυτόματα στην αθώωση του. 

 

Υπάρχουν και άλλες λεπτομέρειες που έχουν σημασία… 

 

Καμία ανάκριση η εξέταση δεν γινόταν κατά την διάρκεια της νύκτας. Την ανάκριση την κάνει μόνο κάποιος με ιερατικό αξίωμα και αυτό δεν υποκαθιστά δίκη. Δεν κάνει ανάκριση ο δικαστής. (Άλλη μία διάσταση του Κατά Ιωάννην και των Συνοπτικών, στον Ιωάννη ο Ιησούς δεν αντιμετώπισε το Δικαστήριο αλλά τον Άννα και μετά τον Καϊάφα). 

 

Το Σανχεντρίν απαγορευόταν να συνεδριάσει οπουδήποτε αλλού πέρα από την ειδική αίθουσα που είχε στον Ναό. Φυσικά όχι στο σπίτι κανενός αρχιερέα ή κάπου αλλού. 

 

[Στοιχεία για το νομικό σύστημα: 

 

Mendelsohn S., The Criminal Jurisprudence of Ancient Hebrews, 2001. 

Chandler W., The trial of Jesus, 1908. από το κεφ. 4 

Goodblatt D., The Monarchic principle: Studies in Jewish self government in antiquity, 1994]

 

Το Κατά Μάρκον αναφέρει: 

 

14.53 Καὶ ἀπήγαγον τὸν Ἰησοῦν πρὸς τὸν ἀρχιερέα· καὶ συνέρχονται αὐτῷ πάντες οἱ ἀρχιερεῖς καὶ οἱ πρεσβύτεροι καὶ οἱ γραμματεῖς 55 Οἱ δὲ ἀρχιερεῖς καὶ ὅλον τὸ συνέδριον ἐζήτουν κατὰ τοῦ Ἰησοῦ μαρτυρίαν εἰς τὸ θανατῶσαι αὐτόν, καὶ οὐχ εὕρισκον· 56 πολλοὶ γὰρ ἐψευδομαρτύρουν κατ’ αὐτοῦ, καὶ ἴσαι αἱ μαρτυρίαι οὐκ ἦσαν. 57 καί τινες ἀναστάντες ἐψευδομαρτύρουν κατ’ αὐτοῦ λέγοντες… 59 καὶ οὐδὲ οὕτως ἴση ἦν ἡ μαρτυρία αὐτῶν. ὁ ἀρχιερεὺς ἐπηρώτα αὐτὸν καὶ λέγει αὐτῷ· Σὺ εἶ ὁ Χριστὸς ὁ υἱὸς τοῦ εὐλογητοῦ; 62 ὁ δὲ Ἰησοῦς εἶπεν· Ἐγώ εἰμι· 63 ὁ δὲ ἀρχιερεὺς διαρρήξας τοὺς χιτῶνας αὐτοῦ λέγει· Τί ἔτι χρείαν ἔχομεν μαρτύρων; 64 ἠκούσατε πάντως τῆς βλασφημίας· τί ὑμῖν φαίνεται; οἱ δὲ πάντες κατέκριναν αὐτὸν εἶναι ἔνοχον θανάτου. 15.1 Καὶ εὐθέως ἐπὶ τὸ πρωῒ συμβούλιον ποιήσαντες οἱ ἀρχιερεῖς μετὰ τῶν πρεσβυτέρων καὶ γραμματέων καὶ ὅλον τὸ συνέδριον, δήσαντες τὸν Ἰησοῦν ἀπήνεγκαν καὶ παρέδωκαν τῷ Πιλάτῳ. 

 

Όπως ίσως διαπιστώσατε, τα σενάρια αυτής της δίκης αγνοούν τα βασικά στοιχεία του δικαιικού συστήματος των Εβραίων της εποχής. 

 

Το σύστημα αυτό καταργήθηκε οριστικά με την καταστροφή της Ιερουσαλήμ και μετά από μια γενιά θα ήταν δύσκολο να θυμούνται τις ιδιαιτερότητές του. 

 

Θα πρέπει εδώ να τονιστεί άλλη μια φορά η μεγάλη διάσταση στην ιστορία του Κατά Ιωάννην από τα Συνοπτικά. Στα Συνοπτικά η αφορμή για την σύλληψη ήταν η επιδρομή στον Ναό, στο Κατά Ιωάννην η Ανάσταση του Λαζάρου. Αναφέρει την δράση για τρία χρόνια σε αντίθεση με ένα των Συνοπτικών. Η επιδρομή στον Ναό γίνεται το πρώτο Πάσχα δύο χρόνια πριν και όχι το τελευταίο της Σταύρωσης. Υπάρχει μεγάλη διάσταση στον αριθμό των θαυμάτων, αγνοεί τους πειρασμούς στην έρημο, ενώ την ίδια περίοδο τοποθετεί το θαύμα της Κανά που αγνοούν αντίστοιχα οι άλλοι. Βάζει την Ανάσταση του Λαζάρου που οι Συνοπτικοί αγνοούν, ενώ την ίδια στιγμή αυτοί βάζουν το μπάνιο με το πανάκριβο μύρο στον ίδιο χώρο που το Κατά Ιωάννην αγνοεί αντίστοιχα. Ακόμα και η θεολογία του είναι διαφορετική εδώ ο Ιησούς εμφανίζεται ως προϋπάρχων θεός-λόγος, στα Συνοπτικά ως παραδοσιακός μεσσίας που σταδιακά από ευαγγέλιο σε ευαγγέλιο και από αντιγραφή σε αντιγραφή, θεώνεται. 

 

Ο ρόλος των Ρωμαίων και η κατηγορία 

 

Όπως είδαμε πριν, το ανώτατο δικαστήριο των Εβραίων είχε δικαιοδοσία και μπορούσε να καταδικάσει σε θάνατο κάποιον για τα συγκεκριμένα αδικήματα. Εμφανίζεται λοιπόν το ερώτημα, γιατί τα Ευαγγέλια εμπλέκουν τον Πιλάτο και τους Ρωμαίους και η απάντηση μπορεί να είναι μόνο μία. Για να μπει στο σενάριο η σταύρωση, μια ατιμωτική τιμωρία που δεν γινόταν από τους ίδιους τους Εβραίους. 

 

Και γιατί να μπει η σταύρωση; Εδώ υπάρχουν δύο απαντήσεις που μπορεί και να ταυτίζονται· η πρώτη είναι γιατί και ο Δάσκαλος της Δικαιοσύνης (ο μεσσίας των Κουμρανών) επίσης σταυρώθηκε και ο δεύτερος η θεολογία της ανάστασης από την απόλυτη ταπείνωση, που σηματοδότησε η Καταστροφή του 70. 

 

Τα Ευαγγέλια δεν είναι ξεκάθαρα όμως ούτε για την αιτία της κατηγορίας, ούτε για τον λόγο εμπλοκής των Ρωμαίων. Ποιά ακριβώς είναι η κατηγορία; Γράφει το Κατά Μάρκον (κεφ. 14): 

 

ὅτι Ἡμεῖς ἠκούσαμεν αὐτοῦ λέγοντος, ὅτι ἐγὼ καταλύσω τὸν ναὸν τοῦτον τὸν χειροποίητον καὶ διὰ τριῶν ἡμερῶν ἄλλον ἀχειροποίητον οἰκοδομήσω… …ὁ ἀρχιερεὺς ἐπηρώτα αὐτὸν καὶ λέγει αὐτῷ· Σὺ εἶ ὁ Χριστὸς ὁ υἱὸς τοῦ εὐλογητοῦ; 62 ὁ δὲ Ἰησοῦς εἶπεν· Ἐγώ εἰμι ὁ δὲ ἀρχιερεὺς διαρρήξας τοὺς χιτῶνας αὐτοῦ λέγει· Τί ἔτι χρείαν ἔχομεν μαρτύρων; ἠκούσατε πάντως τῆς βλασφημίας· τί ὑμῖν φαίνεται; οἱ δὲ πάντες κατέκριναν αὐτὸν εἶναι ἔνοχον θανάτου.

 

Αν λοιπόν η κατηγορία ήταν βλασφημία, τότε και εφ’ όσον η δίκη είχε γίνει κανονικά όπως είπαμε, θα έπρεπε να θανατωθεί δια λιθοβολισμού από τους ίδιους τους Εβραίους, αλλά το σενάριο ήθελε σταύρωση. Έτσι, χωρίς καμία ιστορική λογική τον στέλνουν στον Πιλάτο. Μόνο το Κατά Λουκάν εμπλέκει και ένα ανούσιο πέρασμα από τον Ηρώδη ίσως για να προσδώσει «ιστορικότητα» με κάποιον που θα θυμόντουσαν μετά από τόσα χρόνια.

 

Το Κατά Ιωάννην προσπαθεί να ξεκαθαρίσει αυτή την αντίφαση και περιπλέκει το σενάριο. Δεν αναφέρει το Δικαστήριο, αλλά ο Ιησούς γίνεται μπαλάκι από τον Άννα στον Καϊάφα, από την ίδια την ρωμαϊκή σπείρα. Ο Άννας δεν ήταν αρχιερέας και δεν είχε καμία απολύτως δικαιοδοσία, προφανώς το όνομά του κυκλοφορούσε πολύ όταν γράφηκε και έπρεπε να μπει γιατί έδινε και αυτό «ιστορικότητα». Από την άλλη, ούτε ο Καϊάφας δεν είχε δικαιοδοσία δικαστική και τελικά καταλήγουν στον Πιλάτο:

 

29 ἐξῆλθεν οὖν ὁ Πιλᾶτος ἔξω πρὸς αὐτοὺς καὶ εἶπε· Τίνα κατηγορίαν φέρετε κατὰ τοῦ ἀνθρώπου τούτου; ἀπεκρίθησαν καὶ εἶπον αὐτῷ· Εἰ μὴ ἦν οὗτος κακοποιός, οὐκ ἄν σοι παρεδώκαμεν αὐτόν. 31 εἶπεν οὖν αὐτοῖς ὁ Πιλᾶτος· Λάβετε αὐτὸν ὑμεῖς καὶ κατὰ τὸν νόμον ὑμῶν κρίνατε αὐτόν. εἶπον οὖν αὐτῷ οἱ Ἰουδαῖοι· Ἡμῖν οὐκ ἔξεστιν ἀποκτεῖναι οὐδένα· 32 ἵνα ὁ λόγος τοῦ Ἰησοῦ πληρωθῇ ὃν εἶπε σημαίνων ποίῳ θανάτῳ ἤμελλεν ἀποθνήσκειν. (Κατά Ιωάννην, 18.29)

 

Από ό,τι καταλαβαίνουμε η ασαφής κατηγορία «κακοποιός» είναι για να θολώσει τα νερά, παραπέμποντας σε στάση. Τίποτα από αυτά δεν μπορεί να είχαν συμβεί. Αν υπήρχε κατηγορία και απόφαση δικαστηρίου των Εβραίων, μπορούσαν άνετα να τον σκοτώσουν με την αντίστοιχη τιμωρία όπως αναφέρθηκε νωρίτερα και φυσικά και είχαν την δικαιοδοσία να τον σκοτώσουν. Το ίδιο το Ευαγγέλιο Κατά τον Ιωάννη έχει το γνωστό χωρίο με τον παραλίγο λιθοβολισμό της κατηγορημένης για μοιχεία (που παρεμπιπτόντως στα παλαιότερα αντίγραφα, απουσίαζε ή ήταν σε άλλη θέση ή κολλημένο στο Κατά Λουκάν, που εντείνει την εικόνα ότι τα Ευαγγέλια είναι συλλογή παλαιών μύθων). 

 

3 ἄγουσι δὲ οἱ γραμματεῖς καὶ οἱ Φαρισαῖοι γυναῖκα ἐπὶ μοιχείᾳ κατειλημμένην, καὶ στήσαντες αὐτὴν ἐν μέσῳ λέγουσιν αὐτῷ· Διδάσκαλε, αὕτη ἡ γυνὴ κατείληπται ἐπ’ αὐτοφώρῳ μοιχευομένη· 5 καὶ ἐν τῷ νόμῳ ἡμῶν Μωϋσῆς ἐνετείλατο τὰς τοιαύτας λιθάζειν. (Κατά Ιωάννην, 8.3) 

 

Είχαν λοιπόν την δυνατότητα/υποχρέωση (από τον νόμο τους) να θανατώσουν κάποιον με απόφαση δικαστηρίου και να το κάνουν οι ίδιοι. Το «κακοποιός» κάνει ασαφή την κατηγορία για να δικαιολογήσει κάπως την εμπλοκή των Ρωμαίων που στα Συνοπτικά είναι τελείως ξεκάρφωτη και η συμπλήρωση στο τέλος με την προφητεία (32 ἵνα ὁ λόγος τοῦ Ἰησοῦ πληρωθῇ) είναι για να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα.

 

Βλέπουμε λοιπόν πέρα από την ανακολουθία με το ίδιο κείμενο, την προσπάθεια αιτιολόγησης με κάτι που προφανώς δεν ήταν γνωστό ή ξεκάθαρο την εποχή που γράφηκε. Κάτι που δείχνει μεγάλη χρονική απόσταση με τα ήθη της εποχής, για τα οποία κανείς ζωντανός δεν θα είχε σοβαρή αντίρρηση. Μας δείχνει τελικά την δημιουργία ενός μυθιστορήματος σε διαφορετικές εκδόσεις που αναφέρεται σε αρκετά παλιά εποχή. Ας θυμηθούμε την ιστορία του μύθου με το προπατορικό. Ο Αδάμ έφαγε τον καρπό, αλλά δεν έφταιγε αυτός τον παρέσυρε η Εύα. Η Εύα το ίδιο παρασύρθηκε από το φίδι. Εδώ οι Εβραίοι δηλώνουν αναρμόδιοι και αθώοι για τον φόνο και τον δίνουν στον Πιλάτο που και αυτός δηλώνει αναρμόδιος και νίπτει τα χέρια του, αλλά τελικά τον σκοτώνει κατ’ επιθυμίαν των Εβραίων.

 

Ας δούμε ένα ακόμα επιχείρημα που «δικαιολογεί» όλη αυτή την ιστορία κατά τους απολογητές. Το επιχείρημα είναι ότι οι Εβραίοι φοβόντουσαν να συλλάβουν και να κατηγορήσουν τον Ιησού ημέρα λόγω του πλήθους, για αυτό η διαδικασία ήταν εκτός πραγματικότητας.

 

Μόνο που η εξέλιξη, η ίδια η εξέλιξη όπως αναφέρεται στα ίδια τα Ευαγγέλια, έδειξε ότι δεν υπήρχε κανένα πλήθος που να ενδιαφέρθηκε έστω και εκ των υστέρων για την τύχη του ήρωα. Τα ίδια τα κείμενα επιβεβαιώνουν ότι είναι λογοτεχνικές κατασκευές, παίζουν με τα αντίθετα που εντείνουν την μυθιστορηματική πλοκή· στην αρχή είναι λαοπρόβλητος και μπαίνει θριαμβευτής στα Ιεροσόλυμα και σε δύο μέρες ούτε οι μαθητές του δεν τον γνωρίζουν. Αυτό που πρέπει να αναρωτηθεί κάποιος είναι: Γιατί το σενάριο έχει συνεχείς αντιθέσεις και μια σπουδή που δεν δικαιολογείται και παραποιεί την κανονική διαδικασία και την λογική με πατέντες; Μα γιατί κανείς όταν γράφηκαν δεν θυμόταν λεπτομέρειες της εποχής και πρέπει να χωρέσει σε λίγες μέρες πολλά γεγονότα, εντείνοντας την αγωνία για την τύχη του ήρωα. 

 

Η στάση του Πιλάτου 

 

Ο Πιλάτος των Ευαγγελίων είναι ένα διαφορετικό πρόσωπο από τον Πιλάτο της Ιστορίας όπως τουλάχιστον τον παρουσιάζουν ο Φίλων ο Αλεξανδρεύς αλλά κυρίως ο Ιώσηπος. Ένας ηγεμόνας ανάλγητος, ισχυρογνώμων και ιδιαίτερα σκληρός. Για τους Ευαγγελιστές όμως, έδειχνε φιλικός προς τον Ιησού και ταυτόχρονα φαίνεται να ήθελε να κάνει και τα παράλογα χατίρια των Εβραίων, μολονότι διαφωνούσε μαζί τους. Ειδικά στον Ιωάννη έχουμε το καινοφανές: 

 

39 ἔστι δὲ συνήθεια ὑμῖν ἵνα ἕνα ὑμῖν ἀπολύσω ἐν τῷ πάσχα· βούλεσθε οὖν ὑμῖν ἀπολύσω τὸν βασιλέα τῶν Ἰουδαίων; 40 ἐκραύγασαν οὖν πάλιν πάντες λέγοντες· Μὴ τοῦτον ἀλλὰ τὸν Βαραββᾶν. ἦν δὲ ὁ Βαραββᾶς λῃστής. 

 

Και ο Πιλάτος ενέδωσε και άφησε τον Βαραββά. Φυσικά δεν μαρτυρείται πουθενά τέτοια συνήθεια να απολύονται κακούργοι εξ αιτίας του Πάσχα, παρά μόνο στο συγκεκριμένο χριστιανικό κείμενο που έπρεπε να κατηγορήσουν ξεκάθαρα τους Εβραίους για την σταύρωση. 

 

Αντίθετα, ο ιστορικός Πιλάτος ήταν αδιάφορος για τους Εβραίους, ιδιαίτερα σκληρός, δεν ανεχόταν εύκολα τις ιδιοτροπίες τους, απεχθανόταν τις θρησκευτικές τους ιδιαιτερότητες και συνήθειες και τους συμπεριφέρθηκε ιδιαίτερα σκληρά. Η ιδιοποίηση χρημάτων από το ταμείο του Ναού για να κάνει υδραγωγείο, μία σκληρή καταστολή στάσης και μια ειδεχθής σφαγή επαναστατών που έγινε στο τέλος και θα αναφερθούμε πάρα κάτω, ήταν το ποτήρι που ξεχείλισε από την αντιμετώπιση που έβλεπε από αυτούς και το πώς ο ίδιος συμπεριφερόταν και οδήγησε τελικά στην αποπομπή του από τους ίδιους τους Ρωμαίους. 

 

Τέλος, ο Πιλάτος κατοικοέδρευε στην Καισάρεια που ήταν και το διοικητικό κέντρο των Ρωμαίων για την Ιουδαία και όχι στην Ιερουσαλήμ (απόσταση 87 χιλιομέτρων τουλάχιστον), την οποία Ιερουσαλήμ ξεχειμώνιασε μια φορά και έφερε τα λάβαρα και σύμβολα του Καίσαρα και έγινε χαμός από τις αντιδράσεις των Εβραίων. Άρα, κατά κανόνα ζούσε στην Καισάρεια και μάλλον απέφευγε τα Ιεροσόλυμα. Ρωμαίοι στρατιώτες τέλος, υπήρχαν ελάχιστοι και δεν κυκλοφορούσαν στην Ιερουσαλήμ που αισθανόντουσαν ανεπιθύμητοι. Βρισκόντουσαν οχυρωμένοι στο φρούριο Αντωνία, (δίπλα στην μεγάλη αυλή του Ναού) από όπου έλεγχαν την πόλη. 

 

Η αποκαθήλωση 

 

Για να γίνει η Ανάσταση σύμφωνα με τα Ευαγγέλια, έπρεπε να φτιαχτεί έτσι το σενάριο ώστε σε ελάχιστες ώρες να επέλθει ο θάνατος, να κατέβει από τον σταυρό και να θαφτεί σε κλειστό τάφο για να βρεθεί μετά άδειος. Μια δικαιολογία την δίνει το Κατά Ιωάννην: 

 

Οἱ οὖν Ἰουδαῖοι, ἵνα μὴ μείνῃ ἐπὶ τοῦ σταυροῦ τὰ σώματα ἐν τῷ σαββάτῳ, ἐπεὶ παρασκευὴ ἦν· ἦν γὰρ μεγάλη ἡ ἡμέρα ἐκείνου τοῦ σαββάτου· ἠρώτησαν τὸν Πιλᾶτον… 

 

Μόνο που σε καμία από τις ιστορικές σταυρώσεις δεν υπάρχει αποκαθήλωση και μάλιστα την ίδια μέρα. Δεν υπάρχει καμία συνήθεια να μην μένουν σώματα το Πάσχα ή ακόμα την 1η των Άζυμων. Όλα αυτά είναι εφευρέσεις των Ευαγγελιστών. Ο σκοπός της σταύρωσης δεν ήταν μια απλή τιμωρία δια του θανάτου, αλλά η ατίμωση, το αργό βασανιστήριο και ο πλήρης εξευτελισμός του τιμωρούμενου, σε κοινή θέα. Ο θάνατος ήταν αργός βασανιστικός και κρατούσε για ημέρες, τα δε σώματα έμεναν εκεί βορρά των ορνέων, ακριβώς για τον παραδειγματισμό του κοινού που τα έβλεπε και ποτέ δεν θαβόντουσαν. Ήταν πραγματικά ο έσχατος εξευτελισμός. 

 

Οι συγγραφείς του σεναρίου όμως, ήθελαν από την μία να δείξουν την ταλαιπωρία και τον εξευτελισμό του ήρωα, αλλά έπρεπε να βρεθεί ένας τρόπος να μην το παρακάνουν και αυτός να αναστηθεί σύντομα και να φαίνεται λογικοφανής. Έτσι έχουμε έναν παράλογα γρήγορο θάνατο σε 3 ώρες (του τέλειου ανθρώπου όπως θα πουν αργότερα), και με την καινοφανή αποκαθήλωση δίνεται η ευκαιρία για να ολοκληρωθεί το σενάριο όπως θέλουν σε αντίφαση φυσικά με όλα τα ιστορικά στοιχεία. 

 

Η γέννηση 

 

Πότε γεννήθηκε ο Ιησούς; Την σχετική αναφορά την έχουν μόνο δύο Ευαγγελιστές, αλλά διαφωνούν κάθετα μεταξύ τους. Σύμφωνα με το Κατά Ματθαίον στην εποχή του Μεγάλου Ηρώδη και 2 χρόνια τουλάχιστον πριν πεθάνει. 

 

1 Τοῦ δὲ Ἰησοῦ γεννηθέντος ἐν Βηθλέεμ τῆς Ἰουδαίας ἐν ἡμέραις Ἡρῴδου τοῦ βασιλέως…16 Τότε Ἡρῴδης ἰδὼν ὅτι ἐνεπαίχθη ὑπὸ τῶν μάγων ἐθυμώθη λίαν, καὶ ἀποστείλας ἀνεῖλεν πάντας τοὺς παῖδας τοὺς ἐν Βηθλέεμ καὶ ἐν πᾶσι τοῖς ὁρίοις αὐτῆς ἀπὸ διετοῦς καὶ κατωτέρω, κατὰ τὸν χρόνον ὃν ἠκρίβωσεν παρὰ τῶν μάγων. (Κατά Ματθαίον, 2.1-16)

 

Ο Ηρώδης πέθανε το 4 π.κ.ε. Άρα, η γέννηση σύμφωνα με το Κατά Ματθαίον έγινε το αργότερο το 6 κ.ε. Αντίθετα σύμφωνα με το Κατά Λουκάν, όταν ήταν ο Κυρήνιος διοικητής στην Συρία και έγινε η απογραφή: 

 

1 Ἐγένετο δὲ ἐν ταῖς ἡμέραις ἐκείναις ἐξῆλθε δόγμα παρὰ Καίσαρος Αὐγούστου ἀπογράφεσθαι πᾶσαν τὴν οἰκουμένην. 2 αὕτη ἡ ἀπογραφὴ πρώτη ἐγένετο ἡγεμονεύοντος τῆς Συρίας Κυρηνίου. 3 καὶ ἐπορεύοντο πάντες ἀπογράφεσθαι, ἕκαστος εἰς τὴν ἰδίαν πόλιν. (Κατά Λουκάν, 2.1) 

 

Δηλαδή, το 7 κ.ε. Διαφορά 13 χρόνων τουλάχιστον με το Κατά Ματθαίον. 

 

Κάποιοι ισχυρίζονται ότι ο Κυρήνιος είχε γίνει διοικητής και σε άλλη περίοδο νωρίτερα και ίσως υπήρχε και άλλη απογραφή, αλλά αυτά είναι αστείες θεωρίες, στην προσπάθεια κάποιων να εναρμονίσουν τα Ευαγγέλια που αντιφάσκουν έντονα, φέρνοντας την πραγματικότητα στα μέτρα τους. 

 

Εδώ, επιπλέον, μιλάει για απογραφή προσώπων και μάλιστα όλης της Οικουμένης. Μόνο που τέτοια απογραφή δεν υπήρξε. Η απογραφή έγινε μόνο στην Ιουδαία και ήταν αποτέλεσμα της ατασθαλίας των διαδόχων του Ηρώδου που ανάγκασαν του Ρωμαίους να προσαρτήσουν το βασίλειο του Ηρώδη στην επαρχία της Συρίας. Η απογραφή αυτή λοιπόν ήταν η καταμέτρηση και παραλαβή του Σύριου διοικητή, της περιουσίας που ανέλαβε στην ευθύνη του. Ήταν λοιπόν απογραφή περιουσιών και όχι προσώπων όπως αναφέρει ο Λουκάς, άρα δεν είχε νόημα να πάνε εκεί που κατάγονταν, όλα αυτά είναι λογοτεχνικά δημιουργήματα για να εμφανιστεί το σενάριο με την Βηθλεέμ, επειδή αναφερόταν υποτίθεται σε κάποιες προφητείες. Μια χρονική διαφορά τέτοια όπως και η επόμενη που θα δούμε για να θεωρείται δικαιολογημένα συγχυσμένη, πρέπει να έχουν περάσει αρκετές γενιές και δραματικά έντονα περιστατικά που θα την εξασθενούν στην μνήμη. 

 

Θολή ιστορική συνέχεια 

 

Στις Πράξεις, αναφέρεται και μάλιστα σχετικά νωρίς δηλαδή λίγο μετά την σταύρωση και η δράση άλλων εκκολαπτόμενων μεσσιών της εποχής, όπως τους ξέρουμε από την ιστορία, όπως ο Ιούδας ο Γαλιλαίος και ο Θευδάς. Ας δούμε το σχετικό χωρίο: 

 

34 Ἀναστὰς δέ τις ἐν τῷ συνεδρίῳ Φαρισαῖος ὀνόματι Γαμαλιήλ, νομοδιδάσκαλος τίμιος παντὶ τῷ λαῷ, ἐκέλευσεν ἔξω βραχύ τι τοὺς ἀποστόλους ποιῆσαι, 35 εἶπέ τε πρὸς αὐτούς· Ἄνδρες Ἰσραηλῖται, προσέχετε ἑαυτοῖς ἐπὶ τοῖς ἀνθρώποις τούτοις τί μέλλετε πράσσειν. 36 πρὸ γὰρ τούτων τῶν ἡμερῶν ἀνέστη Θευδᾶς, λέγων εἶναί τινα ἑαυτόν, ᾧ προσεκλίθη ἀριθμὸς ἀνδρῶν ὡσεὶ τετρακοσίων· ὃς ἀνῃρέθη, καὶ πάντες ὅσοι ἐπείθοντο αὐτῷ διελύθησαν καὶ ἐγένοντο εἰς οὐδέν. 37 μετὰ τοῦτον ἀνέστη Ιούδας ὁ Γαλιλαῖος ἐν ταῖς ἡμέραις τῆς ἀπογραφῆς καὶ ἀπέστησε λαὸν ἱκανὸν ὀπίσω αὐτοῦ· κἀκεῖνος ἀπώλετο, καὶ πάντες ὅσοι ἐπείθοντο αὐτῷ διεσκορπίσθησαν. (Πράξεις, 5.34)

 

Αναφέρει πρώτα την εξέγερση του Θευδά και μετά από αυτόν τον Ιούδα. Μόνο που ο Ιούδας έδρασε όπως σωστά αναφέρει στην απογραφή, το 6 κ.ε. (και μάλιστα εξαιτίας της απογραφής γιατί δεν ήθελε να καταγράψουν οι Ρωμαίοι τα αγαθά τους, γιατί από εκεί θα έβαινε και ο φόρος), δηλαδή όταν υποτίθεται γεννήθηκε ο Ιησούς. Αντίθετα ο Θευδάς έδρασε 38 χρόνια μετά, το 44 κ.ε. μετά τον Πιλάτο, μια δεκαετία τουλάχιστον από την Σταύρωση, επί Κούσπιου Φάδου. Είναι προφανές ότι η εικόνα της εποχής εκείνης είναι τελείως λάθος για τον συγγραφέα των Πράξεων, που δηλώνει μεγάλη χρονική απόσταση και θόλωση των πληροφοριών και της σειράς των γεγονότων. Δεν μπορεί να γράφηκε στο διάστημα 44-70 κ.ε. και να αναφέρει τέτοιο λάθος. Μετά την καταστροφή του 70, και μια γενιά τουλάχιστον απόσταση, τέτοια λάθη έχουν λογική. 

 

Η σχέση με την επανάσταση

 

Ξέρουμε από χριστιανικά κείμενα ότι στην τελευταία μεγάλη επανάσταση του 132 κ.ε. οι χριστιανοί όχι μόνο δεν συμμετείχαν αλλά είχαν διαφορετική άποψη και την κατέκριναν. Ποια ήταν η θέση τους όμως στην πρώτη επανάσταση που οδήγησε στην καταστροφή της Ιερουσαλήμ; Αν είναι μεταγενέστερα κείμενα και μάλιστα συλλογή διαφορετικών ιστοριών, δεν θα έπρεπε να υπάρχουν κάποιες ενδείξεις για την σχέση τους με την πάνδημη αυτή επανάσταση των Εβραίων; 

 

Στην πραγματικότητα, με λίγη καλή διάθεση, μπορεί κάποιος να βρει αρκετά στοιχεία της συμμετοχής ή έστω της ιδεολογικής ταύτισης με την πρώτη επανάσταση και αρκετά από αυτά βρίσκονται στην δημοσίευση ο Ιησούς ως επαναστάτης. 

 

Οι πρώτοι χριστιανικοί μύθοι δεν φαίνεται να διέφεραν τόσο πολύ από την γενικότερη μεσσιανική προσδοκία των υπολοίπων Εβραίων, δηλαδή στην αναμονή ενός πραγματικού επίγειου βασιλιά–μεσσία, άρα αυτό δηλώνει και την θέση τους στην επανάσταση και αυτό φαίνεται και από την κλιμάκωση της θεολογίας τους αλλά και από κάποια χωρία των Ευαγγελίων που δείχνουν μαχητικότητα, όπως και τον δισταγμό του Ιησού να μιλήσει ξεκάθαρα όταν όλοι τον καλούν και τον περιμένουν ως κοινό μεσσία-βασιλιά. Σας θυμίζω την τελευταία ερώτηση που του απεύθυναν οι μαθητές του λίγο πριν την Ανάληψη: 

 

6 οἱ μὲν οὖν συνελθόντες ἐπηρώτων αὐτὸν λέγοντες· Κύριε, εἰ ἐν τῷ χρόνῳ τούτῳ ἀποκαθιστάνεις τὴν βασιλείαν τῷ Ἰσραήλ; (Πράξεις, 1.6)

 

Δεν είναι εντυπωσιακό; Υποτίθεται ότι ήρθε για να τους δείξει κάτι άλλο, ήταν μαθητές του και είχαν ακούσει έναν σωρό διδάγματα κατά των επιγείων αγαθών και υπέρ της ουράνιας βασιλείας και αυτοί ακόμα τον ρωτούν για την βασιλεία του Ισραήλ, όπως ακριβώς την περίμεναν οι Εβραίοι. Άλλη μια ένδειξη σύμπραξης με επαναστάτες αναφέρεται στις Πράξεις: 

 

1 Ἦσαν δέ τινες ἐν Ἀντιοχείᾳ κατὰ τὴν οὖσαν ἐκκλησίαν προφῆται καὶ διδάσκαλοι, ὅ τε Βαρνάβας καὶ Συμεὼν ὁ ἐπικαλούμενος Νίγερ, καὶ Λούκιος ὁ Κυρηναῖος, Μαναήν τε Ἡρῴδου τοῦ τετράρχου σύντροφος καὶ Σαῦλος. (Πράξεις, 13:1)

 

Ας δούμε τι λέει ο Ιώσηπος:

 

[437] πρὸς ὃ τῶν ἀδοκήτως ἰδόντων καὶ κρατεῖν ἤδη πεπεισμένων κατάπληξις ἦν. οἱ δὲ ἔνδοθεν πρός τε τὸν Μανάημον καὶ τοὺς ἐξάρχοντας τῆς στάσεως ἔπεμπον ἀξιοῦντες ἐξελθεῖν ὑπόσπονδοι…[440] οἱ δὲ περὶ τὸν Μανάημον εἰσπεσόντες ὅθεν οἱ στρατιῶται διέφυγον ὅσους τε αὐτῶν κατελάμβανον μὴ φθάσαντας ἐκδραμεῖν διέφθειραν… (Ιουδαϊκoί Πόλεμοι, 2.437 & 440)

 

Εν ολίγοις, ο Μαναήμος ή Μαναής είναι προφανώς το ίδιο πρόσωπο και μάλιστα ένας σκληρός επαναστάτης και υποψήφιος για βασιλιάς–μεσσίας, από τους πρωτεργάτες της επανάστασης που τελικά δολοφονήθηκε από τον Ελεάζαρο άλλον αντίστοιχο. 

 

Η σφαγή των Γαλιλαίων 

 

1 Παρῆσαν δέ τινες ἐν αὐτῷ τῷ καιρῷ ἀπαγγέλλοντες αὐτῷ περὶ τῶν Γαλιλαίων, ὧν τὸ αἷμα Πιλᾶτος ἔμιξε μετὰ τῶν θυσιῶν αὐτῶν. 2 καὶ ἀποκριθεὶς ὁ Ἰησοῦς εἶπεν αὐτοῖς· Δοκεῖτε ὅτι οἱ Γαλιλαῖοι οὗτοι ἁμαρτωλοὶ παρὰ πάντας τοὺς Γαλιλαίους ἐγένοντο, ὅτι τοιαῦτα πεπόνθασιν; 3 οὐχί, λέγω ὑμῖν, ἀλλ’ ἐὰν μὴ μετανοῆτε, πάντες ὡσαύτως ἀπολεῖσθε. 4 ἢ ἐκεῖνοι οἱ δέκα καὶ ὀκτὼ, ἐφ’ οὓς ἔπεσεν ὁ πύργος ἐν τῷ Σιλωὰμ καὶ ἀπέκτεινεν αὐτούς, δοκεῖτε ὅτι οὗτοι ὀφειλέται ἐγένοντο παρὰ πάντας τοὺς ἀνθρώπους τοὺς κατοικοῦντας ἐν Ἱερουσαλήμ; 5 οὐχί, λέγω ὑμῖν, ἀλλ’ ἐὰν μὴ μετανοήσητε, πάντες ὁμοίως ἀπολεῖσθε. (Κατά Λουκάν, 13:1-9)

 

Εδώ, έχουμε δύο συμβάντα, που θα πρέπει κάτι να βρούμε στην ιστορία της εποχής: Μία σφαγή των Γαλιλαίων και μια πτώση ενός πύργου στο Σιλωάμ.

 

Αν ψάξουμε στην ιστορία της περιοχής, δεν έχουμε καμία πληροφορία για τον πύργο αυτόν, ούτε και για πτώση κάποιου πύργου με 18 νεκρούς. Κατά κάποιους ερευνητές μπορεί να έχει συγκεκαλυμμένη σχέση με το συμβάν στο υδραγωγείο, που αναφέρει ο Ιώσηπος (Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, 18.60). Είναι η προσπάθεια κατασκευής ενός υδραγωγείου για την Ιερουσαλήμ στο Όρος των Ελαιών, κοντά στα μέρη που σύχναζε ο Ιησούς, που βρήκε μεγάλη αντίδραση από τους Εβραίους και με δόλο ο Πιλάτος δημιούργησε ταραχές και σκότωσε μερικούς για να σταματήσει η στάση, αλλά δεν ξέρουμε πόσους. Το 18 είναι ένα λογικό νούμερο. 

 

Τι γίνεται όμως με το άλλο συμβάν της σφαγής που είναι κάτι που δεν περνάει έτσι χωρίς να αφήσει ίχνη; Δεν υπάρχει στην εποχή του Πιλάτου καμία σφαγή Γαλιλαίων ή άλλου είδους σφαγή, εκτός από μία μεγάλη σφαγή Σαμαρειτών. Αναφέρεται από τον Ιώσηπο στην Ιουδαϊκή Αρχαιολογία (18.85) και είναι το αποτέλεσμα μίας στάσης, που συσπείρωσε ένας άλλος εκκολαπτόμενος μεσσίας της εποχής στο όρος Γαζαρείν. 

 

[85] Οὐκ ἀπήλλακτο δὲ θορύβου καὶ τὸ Σαμαρέων ἔθνος· συστρέφει γὰρ αὐτοὺς ἀνὴρ ἐν ὀλίγῳ τὸ ψεῦδος τιθέμενος κἀφ᾽ ἡδονῇ τῆς πληθύος τεχνάζων τὰ πάντα, κελεύων ἐπὶ τὸ Γαριζεὶν ὄρος αὐτῷ συνελθεῖν, (…) παρελάμβανον τοὺς ἐπισυλλεγομένους ὡς μεγάλῳ πλήθει τὴν ἀνάβασιν εἰς τὸ ὄρος ποιησόμενοι. [87] φθάνει δὲ Πιλᾶτος τὴν ἄνοδον αὐτῶν προκαταλαβόμενος ἱππέων τε πομπῇ καὶ ὁπλιτῶν, οἳ συμβαλόντες τοῖς ἐν τῇ κώμῃ προσυνηθροισμένοις παρατάξεως γενομένης τοὺς μὲν ἔκτειναν, τοὺς δ᾽ εἰς φυγὴν τρέπονται ζωγρίᾳ τε πολλοὺς ἦγον, ὧν τοὺς κορυφαιοτάτους καὶ τοὺς ἐν τοῖς φυγοῦσι δυνατωτάτους ἔκτεινε Πιλᾶτος. [88] Καταστάντος δὲ τοῦ θορύβου Σαμαρέων ἡ βουλὴ παρὰ Οὐιτέλλιον ὑπατικὸν ἴασιν ἄνδρα Συρίας τὴν ἡγεμονίαν ἔχοντα καὶ Πιλάτου κατηγόρουν ἐπὶ τῇ σφαγῇ τῶν ἀπολωλότων· οὐ γὰρ ἐπὶ ἀποστάσει τῶν Ῥωμαίων, ἀλλ᾽ ἐπὶ διαφυγῇ τῆς Πιλάτου ὕβρεως εἰς τὴν Τιραθανὰ παραγενέσθαι. 

 

Γιατί όμως να αναφέρεται σε άλλους κατοίκους και όχι στους πραγματικούς; Γιατί το συμβάν αυτό έγινε το 36 κ.ε. ήταν το τελευταίο της δράσης του Πιλάτου, γιατί αμέσως μετά από αυτό και λόγω ακριβώς της σκληρότητας του, αποπέμφθηκε από την περιοχή. Δηλαδή έγινε μετά την φερόμενη δράση του Ιησού που εδώ το αναφέρει σαν να έγινε πριν από την δεδομένη στιγμή αναφοράς. Άλλη μία ένδειξη ασάφειας και μεγάλης χρονικής απόστασης από τα συμβάντα. 

 

Η σφαγή του Ζαχαρία 

 

Στο Κατά Ματθαίον 23:35 έχουμε άλλη μια αξιοσημείωτη δήλωση:

 

35 ὅπως ἔλθῃ ἐφ’ ὑμᾶς πᾶν αἷμα δίκαιον ἐκχυννόμενον ἐπὶ τῆς γῆς ἀπὸ τοῦ αἵματος Ἅβελ τοῦ δικαίου ἕως τοῦ αἵματος Ζαχαρίου υἱοῦ Βαραχίου, ὃν ἐφονεύσατε μεταξὺ τοῦ ναοῦ καὶ τοῦ θυσιαστηρίου. 

 

Είναι ένα σημείο που ο Ιησούς κατηγορεί τους Φαρισαίους για την δολοφονία του Ζαχαρία υιού Βαραχίου, αλλά και του Άβελ από τον Κάιν. Το θέμα της δολοφονίας του Άβελ δεν ξέρω αν θέλει σχολιασμό και τι σχέση είχαν οι Φαρισαίοι. Αν δείτε τις σχετικές ερμηνείες όμως που δίνουν οι χριστιανοί απολογητές ομιλούν για το άλλο όνομα, ως αναφερόμενο στον γνωστό προφήτη Ζαχαρία, αφού αναφέρει ξεκάθαρα το «υιού Βαραχίου». Μόνο που στα παλαιότερα αντίγραφα όπως στον Σιναϊτικό Κώδικα το «υιού Βαραχίου» απουσιάζει τόσο στο Κατά Ματθαίον 23:35, όσο και στο Κατά Λουκάν 11:51, που σημαίνει μεταγενέστερη προσθήκη, από κάποιον που κατάλαβε ότι κάτι δεν πάει καλά.

 

Η πιθανότητα να αναφέρεται στον προφήτη στο σημείο αυτό, είναι ελάχιστη για τρεις λόγους. Αρχικά, τόσο ο Ματθαίος, όσο και ο Λουκάς (είναι οι μόνοι που το αναφέρουν που σημαίνει ότι προέρχεται από την πηγή Q), στα λόγια του Ιησού, δίπλα σε κάθε όνομα προφήτη, βάζουν πάντα την ιδιότητά του ή ότι προφήτευε και όχι τον μπαμπά του και αν και πριν αναφέρεται σε προφήτες, ο Άβελ δεν είναι προφήτης άρα και το επόμενο όνομα δεν αναμένεται να είναι επίσης προφήτης. Δεύτερον, δεν αναφέρεται πουθενά στην Παλαιά Διαθήκη τέτοια άλλη ειδεχθής δολοφονία μέσα στον ναό από όσο γνωρίζω. Τρίτον, δεν αναφέρεται επίσης πουθενά ο θάνατος του Ζαχαρία του προφήτη. 

 

Αντίθετα στον Ιώσηπο υπάρχει ένα παρόμοιο ιστορικό συμβάν στους Ιουδαϊκούς Πολέμους (4.334-343):

 

[335] καὶ δή τινα τῶν ἐπιφανεστάτων ἀποκτείνειν προθέμενοι Ζαχαρίαν υἱὸν Βάρεις [343] δύο δὲ τολμηρότατοι προσπεσόντες ἐν μέσῳ τῷ ἱερῷ διαφθείρουσι τὸν Ζαχαρίαν.

 

Αναφέρεται σε μια δολοφονία με τον ίδιο τρόπο και στο ίδιο σημείο και το θύμα λέγεται επίσης Ζαχαρίας, αλλά γιος του Βαρείς. Η ομοιότητα είναι εκπληκτική και η πιθανότητα να είναι κάτι άλλο μικρή. Ποιο είναι το πρόβλημα. Την δολοφονία την έκαναν Ζηλωτές αλλά, το σημαντικότερο, το συμβάν αυτό έγινε το 69 κ.ε. ενώ αναφέρεται από τον Ιησού στα Ευαγγέλια πριν ακόμα συμβεί ως κάτι του παρελθόντος του, πριν δηλαδή το 30-34 κ.ε.. Αυτό από μόνο του, σημαίνει ότι τα Ευαγγέλια είναι γραμμένα μετά το 69 δηλαδή μετά το 70 κ.ε. που έχουμε και την καταστροφή και οι χρονικές αποστάσεις θολές. Ίσως για τον λόγο αυτό μπήκε και το όνομα του Άβελ για να οδηγήσει στο μακρινό παρελθόν και να συσκοτίσει το συμβάν. 

 

Φυσικά, όλα αυτά τα στοιχεία εντείνουν ακόμα περισσότερο την μυθικιστική προέλευση των σχετικών σεναρίων. 

 

Εκκωφαντική αποσιώπηση 

 

Μία χαρακτηριστική απουσία από τα Ευαγγέλια είναι η οποιαδήποτε αναφορά στους Εσσαίους. Οι Εσσαίοι, που ήταν ήδη σε δράση μέχρι εκείνη την εποχή και στην ίδια περιοχή, είχαν ήδη μια διαφορετική θεώρηση της εβραϊκής θρησκείας. Με την ανακάλυψη των κειμένων από την εσσαϊκή σέχτα του Κουμράν που βρέθηκαν θαμμένα και σφραγισμένα μέσα σε σπηλιές, βρέθηκαν αρκετά κοινά με τους χριστιανούς, όπως και παρόμοιες ερμηνείες παλαιοδιαθηκικών κειμένων και μερικά στοιχεία, υπάρχουν στην ειδική για αυτούς δημοσίευση που αξίζει να ξαναδιαβάσετε.

 

Η εσωστρεφής αυτή κοινότητα του Κουμράν βρισκόταν 20 χιλιόμετρα ανατολικά της Ιερουσαλήμ. Ξέρουμε ότι είχε ήδη δημιουργήσει μια άλλη εξωστρεφή κοινότητα στην Δαμασκό. Το ενδιαφέρον είναι ότι οι πρωτοχριστιανικές κοινότητες ήταν των Ναζαρηνών ή Ναζωραίων που εμφανίζονται επίσης στην Δαμασκό όταν εξαφανίζονται οι Εσσαίοι, αλλά και οι Εβιωνίτες που μάλλον πρέπει να τους εντοπίσουμε στην Ιερουσαλήμ που ήταν δίπλα στην μυστική αδελφότητα που μετά την Επανάσταση παύει να υφίσταται. Ο Παύλος φαίνεται ενταγμένος στην χριστιανική κοινότητα της Δαμασκού που ήταν πιο επηρεασμένη από τον ελληνικό πολιτισμό και επίσης φαίνεται να έρχεται σε διάσταση με την κοινότητα των Ιεροσολύμων. Εκεί έχουμε και την πρώτη αίρεση της σέκτας που δείχνει την διαφορά θεολογίας που προήλθε από την ίδια πηγή και η πηγή αυτή φαίνεται πλέον να είναι η συγκεκριμένη εσσαϊκή αίρεση. 

 

Η χρήση του λόγου και τα όρια συγγραφής 

 

Είπαμε ότι το Κατά Μάρκον ήταν το πρώτο και το Κατά Ιωάννην το τελευταίο κείμενο και μέσα στα όρια αυτών θα πρέπει να είχαμε και τις Πράξεις. Η πρώτη χρήση της μεσο-νεοπλατωνικής ορολογίας του «λόγου», που βλέπουμε και στην εισαγωγή του Κατά Ιωάννην, είναι ιδέες του Φίλωνος του Αλεξανδρινού, για να περιγράψει έναν πρωτότοκο υιό του θεού πατρός Ιεχωβά, έναν ίσως δεύτερο θεό, έναν μεσολαβητή δημιουργίας, έναν αρχάγγελο κλπ αντίστοιχα.

 

Ο Φίλων έζησε την εποχή ακριβώς που περιγράφουν τα Ευαγγέλια και λίγο μετά (20 π.κ.ε - 45 κ.ε.). Το πώς δεν ήξερε, δεν άκουσε δεν σχολίασε την δράση του Ιησού που υποτίθεται σταυρώθηκε 15 χρόνια πριν πεθάνει, ή έστω την ύπαρξη πρωτοχριστιανών είναι ένα θέμα, αφού η θεολογία του έχει αρκετά κοινά σημεία με των Ευαγγελίων και ήταν ενήμερος για την θρησκευτική κατάσταση της Ιουδαίας. Μπορεί αυτός να μην έμαθε, αλλά οι ίδιοι οι πρωτοχριστιανοί επηρεάστηκαν από αυτόν. Ας δούμε ποιους χριστιανούς πατέρες επηρέασε πρώτα. Επηρέασε αρχικά τον Ιουστίνο (μεταστράφηκε στον Χριστιανισμό το 135, πέθανε το 165 κ.ε.), τον Κλήμη Αλεξανδρείας (150-216 κ.ε.) και τον Ωριγένη (185–251 κ.ε.) (Chadwick H., Ο Φίλων και οι απαρχές της χριστιανικής σκέψης). Είναι προφανές λοιπόν ότι το Ευαγγέλιο αυτό γράφηκε σαφώς πριν το 165 κ.ε. που είναι το ανώτατο όριο και τα υπόλοιπα Ευαγγέλια σαφώς νωρίτερα. Το κατώτατο άκρο για το Κατά Μάρκον είναι το 70, αλλά ίσως πρέπει να προστεθεί και μία γενιά ακόμα για να θολώσουν τόσο οι μνήμες. Οι αρχές του 2ου αιώνα μέχρι τα μισά του αιώνα αυτού, είναι προφανώς η πιθανότερη περίοδος για να γραφούν τα γνωστά μας Ευαγγέλια. Μην ξεχνάμε ότι η πρώτη ιστορική καταγραφή του όρου χριστιανοί εμφανίστηκε μέσα σε αυτήν την περίοδο, το 112 κ.ε. στις επιστολές του Πλίνιου. 

 

Επίλογος και αιτιολόγηση του μυθικισμού 

 

Σε αυτή την ανάρτηση είδαμε:

 

-Την αστοχία του Μυστικού Δείπνου των Συνοπτικών να ταυτιστεί με πασχαλινό γεύμα και την σοβαρή αντίφαση τους με το Κατά Ιωάννην.

-Την αστοχία των ευαγγελιστών να δώσουν στην Δίκη (ή ανάκριση) μια επίφαση πραγματικότητας.

-Είδαμε την αν-αιτιότητα να δικαιολογήσουν την εμπλοκή των Ρωμαίων και να αποσαφηνίσουν την κατηγορία κατά του Ιησού. -Την διαφορετική προσωπικότητα του Πιλάτου από τις ιστορικές μαρτυρίες. 

-Την εφεύρεση της αποκαθήλωσης σε αντίθεση με την πρακτική των σταυρώσεων.

-Τις ασυμφωνίες για την γέννηση και τα λάθη στην ιστορική συνέχεια.

-Την πιθανή αντανάκλαση στα κείμενα, στοιχείων της επαναστατικής δράσης και πότε ξεκινά η χρήση της φιλοσοφικής ορολογίας του Φίλωνα. Στο τέλος δύο χωρία που προφανώς έχουν ξεφύγει από τις συνεχείς τροποποιήσεις που δεικνύουν ότι αναφέρονται σε συμβάντα, το ένα μετά τον θάνατο και δράση του Ιησού και το άλλο πολύ αργότερα ένα χρόνο πριν την Καταστροφή του 70. 

 

Η μυθικιστική εκδοχή για την ιστορία του Ιησού μπορεί να δικαιολογήσει αυτά τα λάθη, τις ασάφειες και τις ασυμφωνίες, εφ’ όσον γράφηκαν μια γενιά μετά την καταστροφή. Γιατί ήταν η εποχή εκείνη που τα πριν από αυτήν συμβάντα, δεν είχαν την μνήμη και την σημασία για την ακρίβειά τους, όσο για την εύρεση ή καλύτερα την εφεύρεση νοήματος, στην προσπάθεια να δικαιολογήσουν την απάθεια του Γιαχβέ για τον αγαπημένο του λαό, επεκτείνοντας τελικά τον μεσσιανισμό στο μέλλον με άλλο νόημα. 

 

Βλέποντας τα λάθη, τις ανακρίβειες και τις αντιφάσεις των Κανονικών Κειμένων και αναγνωρίζοντας επιπλέον την πληθώρα των σχετικών άλλων κειμένων της εποχής και των αντίστοιχων κινήσεων, που δεν πέρασαν στην επίσημη αναγνώριση, το μεγάλο τώρα θέμα είναι πως ξεκίνησαν όλες αυτές οι μυθολογικές αναφορές οι οποίες συνενώθηκαν και απέκτησαν συγκεκριμένα διαφορετικά σενάρια;

 

Υπήρχε όντως κάποιος από όλους τους διάφορους άσημους μεσσίες για τους οποίους δεν ξέρουμε τίποτα, έστω με κάπως διαφορετικό μήνυμα, που επωμίσθηκε όλη αυτή την αντιφατική δράση αργότερα; ή είναι και αυτός σαν όνομα επινόηση; Οι αντιφάσεις και η σχέση με το κίνημα, αλλά και η ταύτιση της θεολογίας με τους Κουμρανούς-Εσσαίους, σε εμένα τουλάχιστον δείχνουν όχι, αν και το να υπήρχε δεν έχει και μεγάλη διαφορά σε σχέση με την ουσία, που είναι τελικά μια: όλη η αναφερόμενη ιστορία είναι λογοτεχνική με μυθολογικά στοιχεία και απέχει από την πραγματικότητα. Είναι όμως σημαντικό το ότι σε κανένα πρωτοχριστιανικό κείμενο δεν έχουμε καμία σαφή πληροφορία να πατήσουμε για την ύπαρξη του Ιησού που να έχει σχέση με τα Ευαγγέλια. 

 

Η αιτιολόγηση που πρότειναν οι νέοι εκφραστές του διαφορετικού, στο ερώτημα της συμπεριφοράς του θεού τους για την Καταστροφή, ήταν ότι ήρθε ο μεσσίας αλλά δεν τον ακολούθησαν και για αυτό τιμωρήθηκαν. Αυτοί λοιπόν δεν θα μπορούσε να είναι άλλοι από αυτούς που περίμεναν τον μεσσία λίγο διαφορετικά από τους άλλους και αυτοί ήταν μόνο οι Εσσαίοι.

 

Το αποτέλεσμα λοιπόν είναι, νέες ερμηνείες των χωρίων της Παλαιάς Διαθήκης, ρήσεις και πράξεις διαφόρων μεσσιών, που σε όλους κάτι θύμιζαν, οι οποίες πλέον τροφοδοτούνται από τις κουμρανικές διδαχές (που είχαν ήδη το ατιμωτικό σταυρικό μαρτύριο του δικού τους μεσσία και είχαν αρκετά από τα καινοφανή του Χριστιανισμού), και με βάση αυτές πρόβαλλαν πρώτα την αρχική θεολογία της ταπεινωτικής τιμωρίας και ανάστασης προσβλέποντας στην μελλοντική ανάσταση.

 

Η νέα αυτή σταύρωση και ανάσταση αρχικά ήταν σε μη επίγεια βάση ή σε ένα ακαθόριστο τόπο και χρόνο (διαβάστε και το τι πίστευαν οι πρώτοι χριστιανοί), αλλά σταδιακά συγκεκριμενοποιήθηκε με βάση κάποια γνωστά συμβάντα προ της καταστροφής, επενδύθηκε με άχρονους άλλους παλαιούς μύθους από τις γειτονικές μυθολογίες, που εξαπλώθηκαν σαν σύνολο, και τέλος έχουμε την ολοκλήρωση με διαφορετικά επίγεια σενάρια συλλογής και παρουσίασης των μύθων αυτών και φυσικά νέα θεολογία διαφορετική ανά σέκτα. Το ποια από όλες επικράτησε το γνωρίζουμε. Τα Ευαγγέλια, επίσημα και μη, είναι η μυθιστορηματική αποτύπωση αυτής της κατάστασης. 

 

Πάρε Δώσε